Όταν το επιτελείο του Τραμπ μελετά Θουκυδίδη, είναι είδηση. Πριν από λίγες εβδομάδες ο Γκράχαμ Άλισον, με την «Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου» υπό μάλης, διέβη το κατώφλι του Λευκού Οίκου για να μιλήσει στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας. Ο Άλισον, καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Χάρβαρντ, είχε γίνει ευρύτερα γνωστός τη δεκαετία του ‘70 με την «Αναγκαιότητα της Απόφασης». Μια σημαντική μελέτη της διαδικασίας λήψης αποφάσεων στην πυραυλική κρίση της Κούβας το 1962. Αυτή τη φορά η συζήτηση δεν αφορούσε τη Ρωσία αλλά την Κίνα. Σε πρόσφατο έργο του ο Άλισον αναρωτιέται αν Αμερική και Κίνα μπορούν να ξεφύγουν από την παγίδα του Θουκυδίδη. Η παγίδα είναι ο φόβος. Ο φόβος απώλειας των πρωτείων από την ισχυροποίηση μιας αναδυόμενης δύναμης. Ο φόβος που οδηγεί στον πόλεμο. Όπως ο φόβος της Σπάρτης από την ισχυροποίηση της Αθήνας οδήγησε στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, έτσι και ο φόβος από την ισχυροποίηση της Κίνας μπορεί να οδηγήσει στον πόλεμο και τον όλεθρο.
Η μελέτη του Θουκυδίδη στις ΗΠΑ παραμένει πάντοτε επίκαιρη. Ο «Πελοποννησιακός Πόλεμος» του Θουκυδίδη, η «Ιλιάδα» του Ομήρου, ο «Οιδίπους τύραννος» και η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, ορισμένοι από τους διαλόγους του Πλάτωνα και το έργο του Αριστοτέλη είναι η κληρονομιά της αρχαίας ελληνικής γραμματείας που διδάσκεται ανελλιπώς στις σχολές ανθρωπιστικών σπουδών στις ΗΠΑ. Οι εποχές αλλάζουν αλλά τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος παραμένουν τα ίδια, όπως το ζήτημα του πολέμου. Ποια είναι τα αίτια που οδηγούν ανθρώπους και συλλογικότητες στη βαρβαρότητα και στον όλεθρο του πολέμου; Το έργο του Θουκυδίδη παραμένει σημαντικό γιατί αναλύει σε βάθος τα πραγματικά αίτια που προκάλεσαν τη σύγκρουση μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης. Και τα διδάγματά του αφορούν στην ανθρώπινη συμπεριφορά και τη συμπεριφορά των οργανωμένων κοινωνιών. Διδάγματα που, όπως λέει ο ίδιος ο Θουκυδίδης, όσο η φύση των ανθρώπων δεν αλλάζει, ισχύουν «ες αει».
Ακόμη και σήμερα οι άνθρωποι οδηγούνται σε πόλεμο για τους ίδιους λόγους που ανέλυσε ο Θουκυδίδης δυόμισι χιλιάδες χρόνια πριν. Για λόγους ισχύος, για λόγους γοήτρου και τιμής και για λόγους συμφέροντος. Είναι αυτά τα συμπεράσματα που κατέστησαν τον Πελοποννησιακό Πόλεμο πηγή διδαγμάτων για την αμερικανική ελίτ καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Είναι τα ίδια που τον καθιστούν επίκαιρο στην αντιμετώπιση της πρόκλησης της ισχυροποιούμενης Κίνας. Ο Άλισον στο βιβλίο του ισχυρίζεται ότι ο ανταγωνισμός δεν οδηγεί αναπόφευκτα στον πόλεμο. Υπάρχουν και περιπτώσεις ειρηνικής διευθέτησης μέσα από την αναρρύθμιση της ισορροπίας ισχύος.
Το ερώτημα είναι αν ο Άλισον προειδοποίησε την κυβέρνηση Τράμπ για την άλλη παγίδα που περιγράφει ο Θουκυδίδης. Την παγίδα των δημαγωγών, που οδηγεί, ακόμη και κραταιές δημοκρατίες, σε πολιτική αποσύνθεση και παρακμή.
ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”