Η άνοδος του Ερντογάν στην εξουσία δημιούργησε πολλές προσδοκίες στη Δύση. Η έμφαση στην οικονομική ανάπτυξη, η ρητορική για τη διεύρυνση των ελευθεριών και η πάταξη της διαφθοράς έδειχναν την Τουρκία να πλησιάζει την Ευρώπη. Η Αμερική, άλλωστε, πάγια επιζητούσε την ενσωμάτωση της Τουρκίας σε όλους τους δυτικούς θεσμούς και, μέσω αυτών, τον εκδημοκρατισμό της. Μια ισλαμική αλλά κοσμική και δημοκρατική Τουρκία ήταν ένα εξαγώγιμο πρότυπο για τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής.
Στηριζόμενος στην οικονομία που αναπτυσσόταν ραγδαία, ο Ερντογάν ξεθεμελίωσε το κεμαλικό στρατοκρατικό κατεστημένο, μέσα απο αλλεπάλληλες αναμετρήσεις, και εδραίωσε την πολιτική του κυριαρχία.
Στα εξωτερικά έσπευσε να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που παρουσιάστηκαν με το τέλος του ψυχρού πολέμου. Στην Κεντρική Ασία, τα Βαλκάνια, τη Μέση Αματολή. Διευρύνοντας τη νεοοθωμανική πολιτική του Οζάλ. Που ιδεολογικοποίησε ο Νταβούτογλου με το δόγμα των μηδενικών προβλημάτων. Η πολιτική αυτή εκδιπλώθηκε, αρχικά, σε σύγκλιση με τη Δύση και, κυρίως, τις ΗΠΑ.
Σταδιακά, όμως, η Τουρκία αυτονομήθηκε. Η φιλοδοξία του Ερντογάν να ηγηθεί του ισλαμικού κόσμου τον οδήγησε σε ρητορεία αντισημιτική και αντιαμερικανική. Με αποτέλεσμα, να διαρρήξει τον παραδοσιακό άξονα με το Ισραήλ και να χάσει την εμπιστοσύνη της Ουάσιγκτον. Και, τελικά, να μετατρέψει την πολιτική των μηδενικών προβλημάτων σε πολιτική πολλαπλών ανοιχτών μετώπων.
Ταυτόχρονα, άρχισε να αλλοιώνεται και ο χαρακτήρας του καθεστώτος. Που γινόταν ολοένα και λιγότερο κοσμικό και περισσότερο αυταρχικό. Με τον Ερντογάν να συγκεντρώνει όλο και περισσότερες εξουσίες στα χέρια του. Οι διαφωνίες του Νταβούτογλου στα θέματα αυτά και στη διαχείριση του προσφυγικού-μεταναστευτικού έφεραν τη «συναινετική εκπαραθύρωση» του μέσα απο ένα παλατινό πραξικόπημα.
Η Δύση παρακολουθεί αμήχανη τη σταδιακή αποξένωση της Τουρκίας. Την ώρα που απειλείται από την ισλαμική τρομοκρατία και το μεταναστευτικό-προσφυγικό κύμα. Και η ελληνική κυβέρνηση, εύλογα, ανησυχεί ότι η Τουρκία θα εξάγει αστάθεια προς τη χώρα μας.
Η Τουρκία, όμως, δεν αντιμετωπίζει εσωτερική αστάθεια. Ο Ερντογάν μπορεί να έχει γίνει συγκεντρωτικός και αυταρχικός αλλά παραμένει ο απόλυτος κυρίαρχος. Και στα εξωτερικά, η ζωτικής σημασίας απειλή για την Τουρκία είναι οι εξελίξεις στα ανατολικά της και οι επιπτώσεις τους στο κουρδικό. Το πιθανότερο είναι ο Ερντογάν να επιδιώξει την «ησυχία» στα ελληνοτουρκικά και το κυπριακό και τη βελτίωση των σχέσεων με το Ισραήλ. Αυτό θα του επιτρέψει και τη συμμετοχή στην ενεργειακή πίτα της Α. Μεσογείου. Οι παραβιάσεις στο Αιγαίο αποτελούν μια πάγια υπόμνηση των τουρκικών αιτιάσεων. Η Άγκυρα δεν έχει ανάγκη δημιουργίας θερμού επεισοδίου.
Ελέγχοντας τη ροή των μεταναστευτικών-προσφυγικών ρευμάτων συντηρεί μια συνεχή κρίση στην Ελλάδα. Ενώ συνεχίζει να διεκδικεί ανταλλάγματα από τη Δύση.
Σε ένα διαρκές ανατολίτικο παζάρι.
ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”