Πολλοί ανέμεναν ένα ευρωπαϊκό ατύχημα. Είχε προϊδεάσει γι’αυτό η καταψήφιση του ευρωπαϊκού συντάγματος. Το παιχνίδι των δημοψηφισμάτων ήταν πάντοτε επικίνδυνα αβέβαιο για τα ευρωπαϊκά πράγματα. Γι’αυτό και το ευρωπαϊκό ιερατείο αντέδρασε βίαια στην πρόθεση του Παπανδρέου να προσφύγει σε δημοψήφισμα. Ο Τσίπρας τους αιφνιδίασε. Για να αιφνιδιαστεί κι ο ίδιος με τη σειρά του από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος που προκάλεσε. Το ατύχημα, στην ελληνική περίπτωση, απετράπη τελικώς με μια ταχυδακτυλουργική κίνηση του εμπνευστή του δημοψηφίσματος. Μετέτρεψε το «ΟΧΙ» σε «ΝΑΙ» και υπέκυψε σε μια συμφωνία πολύ χειρότερη από αυτήν που καταψήφισαν οι πολίτες στο δημοψήφισμα.

Στην περίπτωση της Βρετανίας τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Παρά το γεγονός ότι κι εκεί η επιλογή του δημοψηφίσματος έγινε για τους λάθος λόγους. Προκειμένου να κερδίσει ο Κάμερον τις εκλογές κατευνάζοντας την ευρωσκεπτικιστική πτέρυγα του κόμματος του. Λίγοι όμως ανέμεναν ότι, τελικά, οι Βρετανοί θα επέλεγαν να αποχωρήσουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Καθώς θεωρούσαν την επιλογή αυτήν ανορθολογική.

Η επιλογή αυτή απειλεί να βυθίσει την βρετανική οικονομία στην ύφεση. Διακινδυνεύει τη συνοχή του Ηνωμένου Βασιλείου αυξάνοντας τις φυγόκεντρες τάσεις σε Σκωτία και Β. Ιρλανδία. Αλλά δυσχεραίνει και τις εμπορικές συναλλαγές της Βρετανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τώρα η Βρετανία θα χρειαστεί να καταβάλει στην Ένωση σχεδόν τα ίδια κονδύλια μ αυτά που κατέβαλε μέχρι σήμερα. Αν θέλει να διατηρήσει μια προνομιακή σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Κι αυτό χωρίς, πλέον, να έχει καμιά συμμετοχή στις αποφάσεις. Με την επιλογή αυτήν οι πολίτες επέλεξαν να οδηγήσουν έναν Πρωθυπουργό που μόλις εξέλεξαν σε παραίτηση, απειλώντας το κόμμα του με διάσπαση. Και βυθίζοντας το κόμμα των εργατικών σε βαθιά κρίση. Ακόμη και το προσφυγικό-μεταναστευτικό που φαίνεται ότι επηρέασε αρνητικά, πιο αποτελεσματικά αντιμετωπίζεται από μια έστω και πλημμελή ευρωπαϊκή πολιτική παρά κατά μόνας. Για όλους αυτούς τους λόγους πολλοί θεωρούσαν και κρίνουν το Brexit ως ανορθολογική επιλογή.

Ενδεχομένως να είναι. Με βάση την οικονομική θεωρία της δημοκρατίας που βλέπει τον ψηφοφόρο ως καταναλωτή που ανταλλάσσει την ψήφο του με πολιτικές με στόχο τη μεγιστοποίηση του προσωπικού οφέλους. Στον πραγματικό κόσμο, όμως, η έλλειψη πληροφόρησης, εξειδικευμένης γνώσης και κατανόησης των σύνθετων πολιτικών θεμάτων δίνουν τη δυνατότητα σε ομάδες συμφερόντων και δημαγωγούς να χειραγωγήσουν τις προτιμήσεις των ψηφοφόρων. Τότε η περίπλοκη λογική κόστους-οφέλους εκτοπίζεται από το θυμικό και τις εδραιωμένες πεποιθήσεις. Έτσι και στη Βρετανία. Οι πολίτες μπροστά στην αβέβαιη χίμαιρα της παγκοσμιοποίησης επέλεξαν την αταβιστική επιστροφή στο κράτος-έθνος. Πιστεύοντας ότι θα την διαχειριστούν καλύτερα από την «αριστοκρατία της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών».

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”