Βόμβες Σκοπίων

Βόμβες Σκοπίων

Το 2015 το κόμμα του Ζάεφ, που βρισκόταν τότε στην αντιπολίτευση, αποκάλυψε ότι το κυβερνητικό κόμμα του VMRO μαγνητοφωνούσε παράνομα τις συνομιλίες μερικών χιλιάδων αξιωματούχων στα Σκόπια. Οι συνομιλίες αναδείκνυαν μια πρωτοφανή εικόνα διαφθοράς, παρανομίας κάθε μορφής και παραβατικότητας. Το κόμμα του Ζάεφ άρχισε να δημοσιοποιεί κομμάτια από το περιεχόμενο των συνομιλιών σε 38 συνολικά συνεντεύξεις Τύπου που ονομάστηκαν «Η αλήθεια για τη Μακεδονία». Ο λαός στα Σκόπια τις ονόμασε Bombi, τις βόμβες του Ζάεφ. Το σκοπιανό Γουότεργκεϊτ οδήγησε τελικά τον Ζάεφ στην εξουσία. Την περασμένη Κυριακή οι Σκοπιανοί έστειλαν τις δικές τους βόμβες.

Για όσους παρακολουθούν προσεκτικά το Σκοπιανό από τη δεκαετία του ’90 το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν αποτέλεσε έκπληξη. Για μια σειρά από λόγους. Η διεθνής κοινότητα επέτρεψε για δύο και πλέον δεκαετίες στους Σκοπιανούς να προβάλουν και να εδραιώσουν ένα εθνικιστικό, μαξιμαλιστικό και αλυτρωτικό ιδεολόγημα. 140 χώρες είχαν αποδεχθεί επίσημα την ονομασία των Σκοπίων ως Δημοκρατία της Μακεδονίας. Για την πλειοψηφία των Σκοπιανών το αφήγημα αυτό έγινε υπαρξιακό, ο πυρήνας της κρατικής τους υπόστασης, το σκοπιανό raison d’ état. Για όλους αυτούς τους λόγους οτιδήποτε λιγότερο, ακόμη και η προσθήκη ενός γεωγραφικού επιθετικού προσδιορισμού στην ονομασία, συνιστούσε μείζονα και μη αποδεκτή υποχώρηση.

Οι πολιτικές ελίτ της Δύσης ζητούσαν τώρα από τους Σκοπιανούς να υπαναχωρήσουν από αυτό που οι ίδιες είχαν αποδεχθεί και νομιμοποιήσει πρώτες. Η σπουδή, η ένταση και ο διδακτισμός των δυτικών ελίτ που παρήλασαν από τα Σκόπια προωθώντας το Ναι στο δημοψήφισμα έφεραν το αντίθετο αποτέλεσμα. Πρώτον, γιατί συνολικά οι πολιτικές ελίτ είναι απονομιμοποιημένες. Δεύτερον, γιατί η απονομιμοποίηση είναι μεγαλύτερη όταν αλλάζουν θέση στο ίδιο θέμα. Και τρίτον, γιατί σε θέματα εθνικής σημασίας και φόρτισης, οι εξωτερικές παρεμβάσεις φέρνουν συνήθως το αντίστροφο αποτέλεσμα.

Η επίκληση της ένταξης στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ δεν έφερε το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Είναι άλλο ένα δημοψήφισμα που η έστω και έμμεση ανάμειξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα δεν φαντάζει τόσο ελκυστικό όσο στο παρελθόν, ακόμη και για μια μικρή και φτωχή χώρα όπως τα Σκόπια.

Ολα αυτά διευκόλυναν την τακτική της αποχής που υιοθέτησε η αντιπολίτευση. Παρότι το δημοψήφισμα είχε συμβουλευτικό και όχι δεσμευτικό χαρακτήρα, η βιωσιμότητα κάθε συμφωνίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αποδοχή της από την κοινωνία. Και η χαμηλή συμμετοχή αποτελεί πλήγμα για τη συμφωνία των Πρεσπών αλλά και για τον Ζάεφ.

Για να διασωθεί η συμφωνία των Πρεσπών θα πρέπει τώρα να περάσει πια από τη σκοπιανή Βουλή με πλειοψηφία δύο τρίτων. Είναι σχεδόν αδύνατον η αντιπολίτευση, στηριζόμενη και στη ρωσική εναντίωση στη συμφωνία, να ψηφίσει θετικά. Ο Ζάεφ, κατά πάσα πιθανότητα, θα αναγκαστεί να προσφύγει σε πρόωρες εκλογές. Με την ΠΓΔΜ, αλλά και την Ελλάδα εισερχόμενες σε τροχιά εκλογών, η συμφωνία των Πρεσπών μάλλον παραπέμπεται στις ελληνικές καλένδες.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Το Καταλανικό δημοψήφισμα

Το Καταλανικό δημοψήφισμα

Η αντιμετώπιση του καταλανικού δημοψηφίσματος από την κυβέρνηση Ραχόι ήταν στρουθοκαμηλική. Η ισπανική κυβέρνηση οχυρώθηκε αρχικά πίσω από την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της Ισπανίας, ελπίζοντας ότι θα αρκούσε για την ακύρωση του δημοψηφίσματος. Όταν αυτό δεν συνέβη, κατέφυγε στην καταστολή για να το ματαιώσει. Ούτε αυτό πέτυχε. Παρ’ ότι η διαδικασία εξελίχθηκε σε παρωδία, το δημοψήφισμα έγινε. Ουδείς γνωρίζει πόσα εκλογικά τμήματα λειτούργησαν, πόσοι ψήφισαν, πού ψήφισαν και πόσες φορές. Τελικά, το ναι της ανεξαρτησίας συγκέντρωσε γύρω στο 90%.

Με τη στάση της η κυβέρνηση Ραχόι είχε κατορθώσει το ακατόρθωτο. Να αποτύχει στη, δια της βίας, καταστολή του δημοψηφίσματος. Να θυματοποιήσει τις αποσχιστικές δυνάμεις και να διευρύνει τη βάση τους. Να συγκεντρώσει τα φώτα των διεθνών μέσων ενημέρωσης και της διεθνούς κοινότητας, διεθνοποιώντας ένα εσωτερικό θέμα.

Την επόμενη μέρα ο στρουθοκαμηλισμός συνεχίστηκε. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι δεν υπήρξε δημοψήφισμα, ενώ οι Καταλανοί απέστειλαν το αποτέλεσμα στο καταλανικό Κοινοβούλιο. Πράγμα που σημαίνει ότι ετοιμάζονται να προβούν σε μονομερή διακήρυξη ανεξαρτησίας.

Η Καταλωνία έχει βαθιά ιστορική και πολιτισμική παράδοση. Η γλώσσα, η καταλανική διάλεκτος, η πρόσληψη της ιστορίας και του εθνικού χαρακτήρα, από τον 10ο αιώνα κυρίως και μετά, έχουν διαμορφώσει μια εθνική ταυτότητα. Αυτή η καταλανική ταυτότητα επιβίωσε των συγκεντρωτικών ισπανών μοναρχών, την κατοχή του Ναπολέοντα, του ισπανικού εμφυλίου και του καθεστώτος του Φράνκο. Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας αναγνωρίστηκε ως ιστορική εθνότητα της Ισπανίας. Η αλήθεια είναι ότι ως μια από τις 17 αυτόνομες κοινότητες της Ισπανίας απολαμβάνει ένα μεγάλο βαθμό αυτονομίας.

Οι Καταλανοί, όμως, επιθυμούν την ανεξαρτησία τους και για εθνοτικούς αλλά και για οικονομικούς λόγους. Η Καταλωνία έχει το 20% του ισπανικού ΑΕΠ και θεωρεί ότι η οικονομία της πλήττεται από τους φόρους που αποδίδει στην κεντρική κυβέρνηση.

Το παράδοξο είναι ότι η Καταλωνία θέλει να αποσχιστεί από την Ισπανία και να αποκτήσει εθνική κυριαρχία. Δεν θέλει όμως να απεμπολήσει τη θέση της στο ευρωπαϊκό υπερεθνικό εγχείρημα. Που σημαίνει εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας, τουλάχιστον σε ορισμένες βασικές πολιτικές.

Η απόσχιση της Καταλωνίας θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου. Θα λειτουργήσει ως ντόμινο και για την Ισπανία και για την Ευρώπη. Κάθε χώρα σχεδόν έχει περιοχές με αποσχιστικές τάσεις εν υπνώσει. Οι Βάσκοι, η Φλάνδρα, η Ουαλία και η Σκωτία, η Κορσική και η Λίγκα του Βορρά και οι Καταλανοί της Γαλλίας.

Η Μαδρίτη πρέπει να βρει τρόπο να φέρει τους Καταλανούς στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Το ερώτημα είναι, πλέον, αν οι Καταλανοί είναι διατεθειμένοι να δεχθούν οτιδήποτε πλην της ανεξαρτησίας.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Δρόμος χωρίς επιστροφή

Δρόμος χωρίς επιστροφή

Μετά τις 16 Απριλίου η Τουρκία θα είναι μια διαφορετική χώρα. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα καθορίσει το μέλλον του Ερντογάν, την πορεία της Τουρκίας και τις σχέσεις της με τη Δύση. Αν το Ναι στο δημοψήφισμα επικρατήσει, ο Ερντογάν θα καταστεί ένας πανίσχυρος, ελέω λαού, μονάρχης. Συγκεντρώνοντας απεριόριστες εξουσίες στο πρόσωπό του, θα μπορεί να διορίζει τους υπουργούς, να διαλύει τη Βουλή, και να ελέγχει τη Δικαιοσύνη. Ο Ερντογάν γνωρίζει, όμως, ότι δεν αρκεί να κερδίσει το δημοψήφισμα. Πρέπει η επικράτησή του να είναι εμφατική. Σε περίπτωση ήττας ή οριακής επικράτησης, θα έχει διχάσει βαθιά την τουρκική κοινωνία, θα έχει αποσταθεροποιήσει τη χώρα, και θα έχει αποδυναμώσει την ηγεσία του.

Για τον λόγο αυτό χρησιμοποιεί κάθε μέσο προκειμένου να θριαμβεύσει στο δημοψήφισμα. Κλιμακώνει επικίνδυνα τη ρητορική του αντιπαράθεση με τη Δύση. Κατηγόρησε την Ουάσιγκτον ότι σχεδίασε και υποστήριξε το πραξικόπημα του περασμένου Ιουλίου. Κατηγόρησε τη Γερμανία και την Ολλανδία για ναζιστικές πρακτικές. Επιτέθηκε στον Πάπα και απειλεί με δημοψήφισμα για την εγκατάλειψη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ. Ενώ, παράλληλα, κλιμακώνει την ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και επιδεικνύει αδιαλλαξία στο Κυπριακό. Υποδαυλίζει τον εθνολαϊκισμό για να προσελκύσει τους κεμαλιστές, και τον αντιδυτικισμό για να προσελκύσει τους γκιουλενιστές.

Πολλοί ισχυρίζονται ότι μετά την επικράτησή του, ο Ερντογάν θα επιχειρήσει να αποκαταστήσει τις σχέσεις του τόσο με την ΕΕ, όσο και με τις ΗΠΑ. Κυρίως γιατί αυτό επιβάλλει το ισοζύγιο οικονομικών και εμπορικών συναλλαγών με την ΕΕ και το ισοζύγιο ασφάλειας με τη Βορειοατλαντική Συμμαχία. Την ίδια ευελιξία, άλλωστε, επέδειξε ο Ερντογάν και με τη Ρωσία και το Ισραήλ. Με χώρες που οι σχέσεις της Τουρκίας είχαν διαρραγεί στο παρελθόν.

Είναι πιθανόν να το επιχειρήσει. Είναι αμφίβολο, όμως, κατά πόσον θα μπορέσει να το επιτύχει. Τα πρόσφατα επεισόδια είναι ο επίλογος του σταδιακού εξισλαμισμού του προσανατολισμού της Τουρκίας από τον Ερντογάν, που την απομακρύνουν οριστικά από την ΕΕ. Με τις ΗΠΑ, το πρόβλημα δεν είναι τόσο η ρητορική του, που, ιδίως, η κυβέρνηση Τράμπ θα μπορούσε να αντιπαρέλθει. Είναι, κυρίως, τα αντικρουόμενα συμφέροντα των δύο πλευρών. Για την καταπολέμηση του ISIS και την επίλυση του Συριακού, για παράδειγμα, οι Κούρδοι είναι για τους Αμερικανούς η μόνη αξιόπιστη δύναμη. Ενώ για τους Τούρκους αποτελούν απειλή κατά της εθνικής τους ασφάλειας.

Οι αχαλίνωτες φιλοδοξίες του Ερντογάν τον καθιστούν ολοένα πιο απρόβλεπτο και αναξιόπιστο εταίρο για τη Δύση. Η σταδιακή απόκλιση των συμφερόντων των δύο πλευρών καθιστούν την όποια επαναπροσέγγιση τακτικού και όχι στρατηγικού χαρακτήρα.

Αυτή η εξέλιξη καθιστά σταδιακά την Ελλάδα χώρα πρώτης γραμμής για τη Δύση. Μια εξέλιξη που κρύβει κινδύνους αλλά και τεράστιες ευκαιρίες.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Συνταγματικά πυροτεχνήματα

Συνταγματικά πυροτεχνήματα

Η Αναθεώρηση του Συντάγματος αποκτά νόημα και περιεχόμενο όταν προχωράει σε τομές μακράς πνοής που απαντούν στις μεταβολές της κοινωνικής, πολιτικής, και οικονομικής πραγματικότητας. Δεν μπορεί να είναι ένα σύμφυρμα ευκαιριακών και επιπόλαιων μεταβολών. Η κυβέρνηση χειρίζεται τη συνταγματική αναθεώρηση με τρόπο πρόχειρο, αποσπασματικό και λαϊκίστικο. Σε μια απέλπιδα προσπάθεια να αλλάξει την πολιτική ατζέντα.

Τα πυροτεχνήματα του περιορισμού της θητείας και του αριθμού των βουλευτών δεν λύνουν από μόνα τους κανένα πρόβλημα. Τα ουσιαστικά προβλήματα που πρέπει να επιλύσουμε αφορούν στην εγγύτητα των αιρετών με το εκλογικό σώμα, στο μέγεθος των περιφερειών και στη μείωση των εκλογικών δαπανών. Αφορούν στον τρόπο ανακήρυξης των υποψηφίων βουλευτών μέσα από την εδραίωση της εσωκομματικής δημοκρατίας. Αφορούν στην αντιμετώπιση του ρουσφετιού και των πελατειακών σχέσεων που φέρνει η εκλογή με σταυρό. Αντί να βάζουμε κόφτες σε αριθμό και θητείες ας διορθώσουμε τις στρεβλώσεις που υποσκάπτουν την ανεξαρτησία των βουλευτών και τη διαφάνεια της λειτουργίας τους.

Η κυβέρνηση, πρότεινε επίσης την άμεση εκλογή του ΠτΔ. Η άμεση εκλογή του ΠτΔ θα αλλοιώσει τον χαρακτήρα του πολιτεύματος. Μετατρέποντας το από προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία σε προεδρική. Μετά την αντίδραση του κόμματος του ο Πρωθυπουργός υπαναχώρησε. Προτείνοντας μια μεσοβέζικη διαδικασία που προβλέπει απευθείας εκλογή από τον λαό στη τρίτη ψηφοφορία. Αν οι προηγούμενες δύο έχουν αποβεί άγονες. Από μια συναινετική κοινοβουλευτική διαδικασία που απαιτεί αυξημένη διαδικασία δυο τρίτων περνάμε σε μια πολωτική άμεση εκλογή. Η άμεση εκλογή ΠτΔ ενέχει το σπέρμα μιας συγκρουσιακής δυαρχίας. Σε μια χώρα σε περίοδο βαθιάς κρίσης και με μια προϊστορία εθνικών διχασμών. Ενώ, τα μόνα ζητήματα που υπάρχουν με το θεσμό του ΠτΔ είναι η λελογισμένη διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του και η αποσύνδεση της διαδικασίας εκλογής του από την διάλυση του Κοινοβουλίου. Η ανάγκη διεύρυνσης των αρμοδιοτήτων του ΠτΔ προκύπτει από την ιστορική εμπειρία, τη φύση του πολιτεύματος μας, και την ανάγκη θεσμικών ισορροπιών. Το ζητούμενο είναι η ενίσχυση των αρμοδιοτήτων με τρόπο που να καθίσταται ο ΠτΔ θεσμικό ανάχωμα και όχι συγκυβερνήτης. Η εκλογή του πρέπει να αποσυνδεθεί από τη διάλυση της Βουλής. Ακόμη κι αν αυτό σημαίνει εκλογή με απλή πλειοψηφία στη τρίτη ψηφοφορία.

Τέλος, τα δημοψηφίσματα. Η κυβέρνηση διακατέχεται από μια λογική «δημοψηφισματικής δημοκρατίας». Τέτοιου είδους δημοψηφίσματα προϋποθέτουν δήμο, δηλαδή ενιαίο πολιτικό χώρο, με διαδικασίες διαβούλευσης, πληροφόρησης και γνώσης. Πράγμα εξαιρετικά δύσκολο στις σημερινές συνθήκες. Η δημοψηφισματική λογική της κυβέρνησης οδηγεί σε χειραγώγηση της κοινής γνώμης, παράκαμψη των αντιπροσωπευτικών θεσμών, και διχαστικά αποτελέσματα. Με τις προτάσεις της η κυβέρνηση μετατρέπει τα πολιτικά της αδιέξοδα σε θεσμικά αδιέξοδα.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Grexit Gate

Grexit Gate

Πράξη αντίστασης του ελληνικού λαού κατά του ευρωιερατείου της λιτότητας χαρακτήρισε ο Πρωθυπουργός το «ΟΧΙ» του δημοψηφίσματος. Με την ευκαιρία της επετείου της 5ης Ιουλίου.

Πώς εξηγείται, λοιπόν, η οβιδιακή μεταμόρφωση του και η μετατροπή του «ΟΧΙ» σε ένα μεγαλοπρεπέστατο «ΝΑΙ»; Προσχώρησε ο Πρωθυπουργός στη λογική της λιτότητας του ευρωιερατείου; Ή μήπως κατάλαβε ότι το «ΝΑΙ» ήταν η μόνη επιλογή που είχε η χώρα; Πότε ξύπνησε από τις, κατά τη δική του έκφραση, αυταπάτες του; Πότε κατάλαβε το κόστος και τις συνέπειες του «ΟΧΙ» και του Grexit; Προφανώς πριν το δημοψήφισμα. Έτσι ερμηνεύεται και η ευκολία αλλά και η σπουδή της μεταστροφής του μετά το δημοψήφισμα. Τότε γιατί προπαγάνδιζε υπέρ του «ΟΧΙ»; Γιατί προσπάθησε να μετακυλίσει το βάρος μιας απόφασης, που εκ των προτέρων γνώριζε ότι θα ήταν εθνικά επιζήμια, στην πλάτη του λαού;

Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο ανησυχητικά μετά τη χιονοστιβάδα των αποκαλύψεων από τους πρώην συντρόφους του. Και τώρα από τον κ. Γκαλμπραίηθ.

Ότι, δηλαδή, μια ομάδα, κατ᾽ εντολή του Πρωθυπουργού απεργάζοταν με κάθε μυστικότητα ένα Plan Β για την έξοδο της χώρας από την Ευρώπη. Προσέξτε. Όχι οι αρμόδιες υπηρεσίες του κράτους. Μια ομάδα, υπό καθεστώς απόλυτης μυστικότητας, χρησιμοποιώντας ασφαλεἰς μεθόδους επικοινωνίας «σε στυλ Βυζαντίου», όπως μας αποκαλύπτει ο Γκαλμπραίηθ. Χρησιμοποιώντας το σπίτι του Βαρουφάκη για γιάφκα. Και μόνο η ύπαρξη αυτής της παρακρατικής επιτροπής που ετοίμαζε ένα Plan Β, ερήμην των υπηρεσιών του κράτους και των θεσμών της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας συνιστά εκτροπή.

Οι δε εισηγήσεις της επιτροπής σχέδιο πραξικοπήματος. Γιατί πως αλλιώς να χαρακτηρίσεις τις εισβολές στο νομισματοκοπείο, το τύπωμα εθνικού νομίσματος, την κρατικοποίηση των τραπεζών, πληρωμές με κουπόνια και την ανάθεση της εσωτερικής ασφάλειας της χώρας στο στρατό. Πόσο μάλλον όταν ο κ. Τσίπρας δεν είχε λάβει από το λαό εντολή ρήξης και εξόδου αλλά εντολή διαπραγμάτευσης.

Η ύπαρξη του σχεδίου δεν αμφισβητείται από κανέναν. Ούτε καν από την κυβέρνηση. Άλλο είναι το θέμα που πρέπει να διερευνηθεί.

Αν αυτά που περιγράφει ο Γκαλμρέηθ ήταν η λογική κατάληξη της διαπραγμάτευσης Βαρουφάκη. Αν, δηλαδή, η ρήξη και το Grexit ήταν η κεντρική στρατηγική επιλογή της κυβέρνησης. Αν, με άλλα λόγια, ήταν το Plan Α. Και αν, κατά συνέπεια, το δημοψήφισμα ήταν μια απόπειρα υφαρπαγής λαϊκής νομιμοποίησης αυτής της επιλογής. Στη βάση, όμως, ενός παραπλανητικού ερώτηματος. Γιατί αυτό, αν συνέβη, συνιστά απόπειρα παραχάραξης της λαϊκής βούλησης και πραξικόπημα. Πραξικόπημα που ευτυχώς για τον τόπο απετράπη. Γιατί υπαναχώρησαν. Για λόγους που ακόμη δεν γνωρίζουμε επακριβώς. Ίσως γιατί, τελικά, φοβήθηκαν τις ευθύνες. Ευθύνες που όμως δεν παραγράφονται.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Επιλογές

Επιλογές

Πολλοί ανέμεναν ένα ευρωπαϊκό ατύχημα. Είχε προϊδεάσει γι’αυτό η καταψήφιση του ευρωπαϊκού συντάγματος. Το παιχνίδι των δημοψηφισμάτων ήταν πάντοτε επικίνδυνα αβέβαιο για τα ευρωπαϊκά πράγματα. Γι’αυτό και το ευρωπαϊκό ιερατείο αντέδρασε βίαια στην πρόθεση του Παπανδρέου να προσφύγει σε δημοψήφισμα. Ο Τσίπρας τους αιφνιδίασε. Για να αιφνιδιαστεί κι ο ίδιος με τη σειρά του από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος που προκάλεσε. Το ατύχημα, στην ελληνική περίπτωση, απετράπη τελικώς με μια ταχυδακτυλουργική κίνηση του εμπνευστή του δημοψηφίσματος. Μετέτρεψε το «ΟΧΙ» σε «ΝΑΙ» και υπέκυψε σε μια συμφωνία πολύ χειρότερη από αυτήν που καταψήφισαν οι πολίτες στο δημοψήφισμα.

Στην περίπτωση της Βρετανίας τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Παρά το γεγονός ότι κι εκεί η επιλογή του δημοψηφίσματος έγινε για τους λάθος λόγους. Προκειμένου να κερδίσει ο Κάμερον τις εκλογές κατευνάζοντας την ευρωσκεπτικιστική πτέρυγα του κόμματος του. Λίγοι όμως ανέμεναν ότι, τελικά, οι Βρετανοί θα επέλεγαν να αποχωρήσουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Καθώς θεωρούσαν την επιλογή αυτήν ανορθολογική.

Η επιλογή αυτή απειλεί να βυθίσει την βρετανική οικονομία στην ύφεση. Διακινδυνεύει τη συνοχή του Ηνωμένου Βασιλείου αυξάνοντας τις φυγόκεντρες τάσεις σε Σκωτία και Β. Ιρλανδία. Αλλά δυσχεραίνει και τις εμπορικές συναλλαγές της Βρετανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τώρα η Βρετανία θα χρειαστεί να καταβάλει στην Ένωση σχεδόν τα ίδια κονδύλια μ αυτά που κατέβαλε μέχρι σήμερα. Αν θέλει να διατηρήσει μια προνομιακή σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Κι αυτό χωρίς, πλέον, να έχει καμιά συμμετοχή στις αποφάσεις. Με την επιλογή αυτήν οι πολίτες επέλεξαν να οδηγήσουν έναν Πρωθυπουργό που μόλις εξέλεξαν σε παραίτηση, απειλώντας το κόμμα του με διάσπαση. Και βυθίζοντας το κόμμα των εργατικών σε βαθιά κρίση. Ακόμη και το προσφυγικό-μεταναστευτικό που φαίνεται ότι επηρέασε αρνητικά, πιο αποτελεσματικά αντιμετωπίζεται από μια έστω και πλημμελή ευρωπαϊκή πολιτική παρά κατά μόνας. Για όλους αυτούς τους λόγους πολλοί θεωρούσαν και κρίνουν το Brexit ως ανορθολογική επιλογή.

Ενδεχομένως να είναι. Με βάση την οικονομική θεωρία της δημοκρατίας που βλέπει τον ψηφοφόρο ως καταναλωτή που ανταλλάσσει την ψήφο του με πολιτικές με στόχο τη μεγιστοποίηση του προσωπικού οφέλους. Στον πραγματικό κόσμο, όμως, η έλλειψη πληροφόρησης, εξειδικευμένης γνώσης και κατανόησης των σύνθετων πολιτικών θεμάτων δίνουν τη δυνατότητα σε ομάδες συμφερόντων και δημαγωγούς να χειραγωγήσουν τις προτιμήσεις των ψηφοφόρων. Τότε η περίπλοκη λογική κόστους-οφέλους εκτοπίζεται από το θυμικό και τις εδραιωμένες πεποιθήσεις. Έτσι και στη Βρετανία. Οι πολίτες μπροστά στην αβέβαιη χίμαιρα της παγκοσμιοποίησης επέλεξαν την αταβιστική επιστροφή στο κράτος-έθνος. Πιστεύοντας ότι θα την διαχειριστούν καλύτερα από την «αριστοκρατία της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών».

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Δημοψηφίσματα

Δημοψηφίσματα

Το Μάιο του 2005 οι Γάλλοι είπαν «όχι» στο «Ευρωπαϊκό Σύνταγμα». Λίγες ημέρες αργότερα, τους ακολούθησαν και οι Ολλανδοί. Στο δημοψήφισμα της Πέμπτης, οι Βρετανοί καλούνται να επιλέξουν μεταξύ παραμονής και εξόδου από την Ευρώπη.

Στα καθ’ ημάς, οι συμπατριώτες μας, το καλοκαίρι του 2015, ψήφισαν «όχι» στην ευρωπαϊκή πρόταση διάσωσης με συντριπτικά ποσοστά. Ένα «όχι», που αν είχε ακολουθηθεί από τη κυβέρνηση που το πατρονάρισε θα είχε οδηγήσει, μετά βεβαιότητας, σε Grexit. Μια εθνικά μη συμφέρουσα επιλογή. Η κυβέρνηση, τελικά, υπερκέρασε το «ναι» αποδεχόμενη μια πολύ χειρότερη συμφωνία από αυτή που ήταν στο τραπέζι πριν το δημοψήφισμα.

Τώρα η κυβέρνηση μιλάει για συνταγματική αναθεώρηση. Αφήνοντας να διαρρεύσει ότι κάποιες διατάξεις της μπορεί να τεθούν σε δημοψήφισμα.

Οι κυβερνήσεις που καταφεύγουν στα δημοψηφίσματα επικαλούνται την άμεση συμμετοχική δημοκρατία και την ελεύθερη έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας. Στην άμεση δημοκρατία των αρχαίων ελληνικών «πόλεων-κοινοτήτων» οι αποφάσεις λαμβάνονταν από το δήμο δια βοής. Δήμος και Αγορά προϋπέθεταν το μικρό μέγεθος των «πόλεων-κοινοτήτων», και τη συνεχή τριβή των πολιτών με τα θέματα του δήμου. Για να έχει νόημα η συμμετοχή.

Το 19ο αιώνα, μετά από μακρά ιστορική διαδικασία, και ενδιάμεσους σταθμούς, οι «πόλεις-κοινότητες» γίνονται κράτη, και η άμεση δημοκρατία, αντιπροσωπευτική δημοκρατία.

Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία είναι συνυφασμένη με πολλαπλές διαμεσολαβήσεις. Προβλέπει, όμως, όπως η δική μας, το θεσμό του δημοψηφίσματος ως κορυφαία επιλογή για κρίσιμα εθνικά θέματα. Ή για σοβαρά κοινωνικά ζητήματα, εκτός από τα δημοσιονομικά. Εφόσον αυτό αποφασιστεί από τα τρία πέμπτα του συνόλου των βουλευτών.

Εδώ, όμως, διαγράφεται μια νέα τάση. Της «δημοκρατίας των δημοψηφισμάτων» ή «δημοψηφισματικής δημοκρατίας». Μια καταχρηστική τάση η κυβέρνηση να παρακάμπτει τα αντιπροσωπευτικά σώματα και να απευθύνεται στο λαό. Για διαφορετικά ζητήματα. Τέτοιου είδους δημοψηφίσματα, όμως, προϋποθέτουν δήμο, δηλαδή πολίτες, με βαθιά γνώση και πληροφόρηση και στα πιο εξειδικευμένα θέματα. Που καταλήγουν σε απόφαση μέσα από ενδελεχή διαβούλευση. Κάτι εξαιρετικά δύσκολο στις αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες.

Επιπλέον, στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία η απόφαση, ως προϊόν διαπραγμάτευσης, οδηγεί συνήθως σε θετικό άθροισμα. Όλοι, ακόμη και οι μειοψηφίες, έχουν μερίδιο στην πίτα. Η δημοκρατία των δημοψηφισμάτων μπορεί να οδηγήσει σε νικητές και ηττημένους. Δηλαδή σε διχασμό.

Είναι επίσης παράδοξο μια κυβέρνηση που καταγγέλλει την ηλεκτρονική ψηφοφορία στο «μικρό δήμο» των ΑΕΙ ως τεχνοφασισμό ή αρνείται ψήφο στους ομογενείς, να καταφεύγει αλά καρτ σε δημοψηφίσματα.

Η δημοψηφισματική πολιτική για να είναι και δημοκρατική προϋποθέτει ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφόρηση και ενδελεχή διαβούλευση χωρίς χειραγώγηση. Αλλιώς είναι απλά η μετακύλιση των αδιεξόδων της κυβέρνησης στο λαό.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Ευθύνη

Ευθύνη

Αποκαλυπτικός ήταν ο Πρωθυπουργός στη προχθεσινή του συνέντευξη στον Alpha. Αιτιολόγησε, την απόφαση του για προσφυγή στις κάλπες λέγοντας ότι είχε εξαντληθεί η εντολή του λαού για σκληρή διαπραγμάτευση. Αυτό εμπεριέχει ένα ψέμα και μια αντίφαση. Το ψέμα είναι ότι η εντολή που ζήτησε και έλαβε από τον ελληνικό λαό το Γενάρη δεν ήταν για σκληρή διαπραγμάτευση. Ήταν για την κατάργηση των μνημονίων και την εφαρμογή του προγράμματος παροχών της Θεσσαλονίκης των 11 δις. Η αντίφαση έγκειται στη σκληρή διαπραγμάτευση. Αυτή, πάντα κατά τα λεγόμενα του, έγινε. Η αλήθεια είναι άλλη. Και το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης δεν μπορεί να εφαρμόσει και ένα πολύ σκληρό μνημόνιο έφερε μετά από μια απολύτως αποτυχημένη διαπραγμάτευση. Και τώρα, όπως λένε οι πρώην σύντροφοι του, μας πάει σε εκλογές στα μουλωχτά για να γλιτώσει απ’ αυτούς και πριν ο λαός αισθανθεί τα μέτρα του μνημονίου που συμφώνησε.

Μίλησε για το όχι του δημοψηφίσματος. Επιχαίροντας γιατί έδωσε τη δυνατότητα να ακουστεί μια άλλη φωνή στην Ευρώπη. Και δηλώνοντας ταυτόχρονα ήσυχος με τη συνείδηση του που το όχι το έκανε ναι και γλύτωσε το λαό από μια ανείπωτη οικονομική καταστροφή. Μόνο που η διαπραγμάτευση του και το δημοψήφισμα μας κόστισαν 60 δις, έφεραν τα capital controls, εκτίναξαν την ανεργία, αύξησαν το χρέος, κόστισαν 25 δις για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, και την απίστευτη ταλαιπωρία των πολιτών. Κι ένα νέο τριετές μνημόνιο. Αν αυτή δεν είναι ανείπωτη καταστροφή τι είναι;

Είπε και κάτι άλλο ο Πρωθυπουργός. Υπερτίμησε τη δύναμη του δικαίου και υποτίμησε τη δύναμη του χρήματος και των τραπεζών. Υποτίμησε τους συσχετισμούς. Αυτό, πέραν μιας πρωτοφανούς έλλειψης ιστορικής γνώσης, υποδηλώνει και μια περίεργη αντίληψη της ευθύνης. Όταν μια αποτυχία ιστορικών διαστάσεων είναι απόρροια δικών σου λανθασμένων υπολογισμών, ή γιατί σε έπεισε ο Γιάνης ότι υπήρχαν 50% πιθανότητες να υποχωρήσουν οι άλλοι, τότε υπάρχει θέμα. Που δεν ξεπερνιέται με μια απλή παραδοχή. Δεν μιλάει κανείς για ακραίες επιλογές που έχουν άλλες κουλτούρες σε παρόμοιες περιπτώσεις. Όπως το χαρακίρι στην Ιαπωνία. Αλλά για γενναία ομολογία αποτυχίας. Και αποχώρηση. Η αδυναμία ανάληψης της ευθύνης οδήγησε τον πρωθυπουργό σε εκλογές. Η αδυναμία επίλυσης των εσωκομματικών του προβλημάτων και διαχείρισης των εθνικών ζητημάτων. Τώρα, ζητάει από το λαό να τον κάνει αυτοδύναμο Πρωθυπουργό, ή να τον στείλει στην αντιπολίτευση μη συνεργαζόμενο. Και επειδή ξέρει ότι το πρώτο δεν πρόκειται να συμβεί, ουσιαστικά επιδιώκει το δεύτερο. Το υπαινίχθηκε άλλωστε. Στα πεζοδρόμια για νέους κοινωνικούς αγώνες εναντίον του μνημονίου που ο ίδιος συμφώνησε. Αυτό, άλλωστε, γνωρίζει καλύτερα.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Στα πρόθυρα του χάους

Στα πρόθυρα του χάους

Υποτίθεται ότι το δημοψήφισμα θα έλυνε τα χέρια του Πρωθυπουργού. Θα ισχυροποιούσε τη θέση του στο εσωτερικό αλλά κυρίως θα ενίσχυε τη διαπραγματευτική του θέση στο εξωτερικό. Το πρώτο επιβεβαιώθηκε. Ο Πρωθυπουργός ανεδείχθη προσωρινός ηγεμών σε μια κατεστραμμένη χώρα. Όσο για το δεύτερο, συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Όχι μόνο δεν ενισχύθηκε η διαπραγματευτική μας θέση, αλλά η διαπραγμάτευση τινάχθηκε στον αέρα. Η κόπωση των Ευρωπαίων από τα τερτίπια της κυβέρνησης οδήγησε σε σκλήρυνση της στάσης τους και πλήρη αδιαλλαξία. Ετοίμασαν σχέδιο για το Grexit, το οποίο επιδόθηκε επισήμως, προς αποφυγή παρερμηνειών, στον έλληνα Πρωθυπουργό στη δραματική Σύνοδο Κορυφής. Επιβεβαιώθηκε, έτσι, ο κυνικός αλλά απαράβατος κανόνας της διεθνούς πολιτικής. Ποτέ ο ισχυρός δεν υποκύπτει στον εκβιασμό του αδύναμου. Και ότι ο αδύναμος πρέπει να γνωρίζει πότε να υποχωρεί για να αποφύγει την καταστροφή. Ο Πρωθυπουργός, απομονωμένος πια, αντελήφθη επιτέλους το αυτονόητο. Ή θα έπρεπε να συνεχίσει την πορεία της σύγκρουσης, ως καμικάζι, οδηγώντας τη χώρα στον όλεθρο ή θα έπρεπε να αλλάξει ρότα. Φαίνεται ότι επέλεξε το δεύτερο. Ταυτόχρονα, όμως, ανακάλυψε και κάτι ακόμα. Ότι η διαπραγμάτευση θα ξεκινούσε από μηδενική βάση και ότι η Συμφωνία δεν εξαρτάται πια από εμάς αλλά από τους άλλους. Οι οποίοι έχοντας μηδενική εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση, της έδωσαν μια τελευταία ευκαιρία και μια μόνη επιλογή. Συνθηκολόγηση άνευ όρων.

Εδώ που φτάσαμε η Συμφωνία θα είναι κάτι παραπάνω από επώδυνη. Μετά την 5μηνη καταστροφή, τις τράπεζες κλειστές, και την οικονομία να έχει ξανακυλήσει στην ύφεση η χώρα μπαίνει σε ένα νέο και πιο σκληρό Μνημόνιο. Με μια κοινωνία εξουθενωμένη μετά από 6 χρόνια λιτότητας. Ο ΣΥΡΙΖΑ εκβίασε εκλογές για να καταλάβει την εξουσία. Εκτροχίασε μια χώρα που επέστρεφε στην ομαλότητα και ετοιμαζόταν σιγά-σιγά να ξαναβγεί στις αγορές. Αφού περιπλανήθηκε 5 μήνες στα μονοπάτια της ρήξης και του χάους, ετοιμάζεται τώρα να υπογράψει και να υλοποιήσει το τρίτο και πιο σκληρό Μνημόνιο.

Αν τελικά υπάρξει Συμφωνία, τη Δευτέρα αρχίζουν τα δύσκολα. Ποιο πολιτικό προσωπικό θα εφαρμόσει αυτό το Μνημόνιο; Αυτό που οφείλει την πολιτική του ύπαρξη, αποκλειστικά και μόνο στον εξορκισμό και τη δαιμονοποίηση των Μνημονίων; Μια κυβέρνηση και ένα κόμμα που το κύτταρό τους είναι αντι-Μνημονιακό; Μια κυβέρνηση και ένα κόμμα που έχουν ταλέντο στη διαμαρτυρία και στην κατασκευή ενόχων αλλά μηδενική ικανότητα διοίκησης; Κι αν ακόμα, ο Τσίπρας μεταλλαχθεί σε Σαμαρά, παίρνετε όρκο για τους υπόλοιπους; Οι πολιτικές εξελίξεις είναι αναπόφευκτες. Και θα είναι ραγδαίες.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Ροκέ

Ροκέ

Το «όχι» κέρδισε το δημοψήφισμα με εμφατική πλειοψηφία. Το στρατόπεδο του «ναι» απέτυχε να πείσει για το πραγματικό διακύβευμα. Η κυβέρνηση έθεσε ένα παραπλανητικό ερώτημα και πήρε μια αυτονόητη απάντηση. Όλοι θέλουν μια καλύτερη συμφωνία από την προηγούμενη. Και μάλιστα όταν ο πρωθυπουργός της χώρας υπόσχεται εμφατικά ότι θα την κάνει delivery εντός 48 ωρών. Κάποιοι στην κυβέρνηση θεωρούν ότι άνοιξε ο κύκλος της πολιτικής τους ηγεμονίας. Σπεύδουν. Ο Πρωθυπουργός πρέπει να υλοποιήσει την εντολή που έλαβε από τον ελληνικό λαό. Πρέπει εντός 48 ωρών να συνάψει συμφωνία. Καλύτερη από την προηγούμενη. Κρατώντας την Ελλάδα στο ευρώ και στην Ευρώπη και διασφαλίζοντας την ενότητα της κοινωνίας. Εν τω μεταξύ, να αποκαταστήσει την ομαλότητα, να ανανήψει την οικονομική δραστηριότητα, να ανοίξει τις τράπεζες, να πληρώσει μισθούς και συντάξεις και να αποτρέψει τη χρεοκοπία.

Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα. Όπως ο γάμος, έτσι και η συμφωνία χρειάζεται δυο. Δεν αρκεί να θέλεις μόνο εσύ να συμφωνήσεις, πρέπει να το επιθυμεί και η άλλη πλευρά. Ακόμη περισσότερο, να θέλει να ζήσει μαζί σου. Μετά από όλα όσα έχουν συμβεί αυτό είναι τουλάχιστον αβέβαιο. Μετά τον περήφανο και ανυποχώρητο μαξιμαλισμό της ελληνικής πλευράς, οι αγορές και το ευρώ ελάχιστα επηρεάστηκαν. Αυτό που υπέστη πραγματικό πλήγμα είναι η αξιοπιστία μας και η σχέση μας με τους εταίρους. Απομένει να δούμε αν το πλήγμα αυτό είναι ανεπανόρθωτο. Αν, δηλαδή, υπάρχει ακόμα το κεφαλαιώδες προαπαιτούμενο κάθε κοινωνικής σύμβασης. Η εμπιστοσύνη. Ο Πρωθυπουργός έκανε τρεις κινήσεις προς τη σωστή κατεύθυνση. Εκφώνησε το σωστό διάγγελμα αυτή τη φορά, συγκάλεσε Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών και απέλυσε τον ακκιζόμενο εμπνευστή της καταστροφής. Απομένει να δούμε εάν όλα αυτά είναι too little too late.

Ο Πρωθυπουργός κέρδισε τις εκλογές υποσχόμενος τον παράδεισο. Έξι μήνες μετά, ζήτησε και πήρε εντολή να διαπραγματευτεί μια καλύτερη κόλαση. Αν όλα πάνε καλά, θα υπογράψει συμφωνία. Δηλαδή, ένα νέο Μνημόνιο. Αν το δεχτεί το κόμμα του. Μετά την καταστροφή που έχει επέλθει, η συμφωνία αυτή θα είναι επώδυνη. Με βάρη και θυσίες, που θα κληθεί να σηκώσει ο ίδιος ο λαός που τον εκπαιδεύσαμε να λέει «όχι». Γιατί ποτέ δεν του είπαμε την αλήθεια. Νομοτελειακά, η φθορά του Πρωθυπουργού και της κυβέρνησης του θα είναι ραγδαία.

Τι πέτυχε, λοιπόν, ο Πρωθυπουργός, επί της ουσίας; Μια προσωρινή πολιτική ηγεμονία σε μια κατεστραμμένη χώρα. Έκανε, αυτό που λέμε στο σκάκι, ένα μεγαλειώδες ροκέ. Την τελευταία αμυντική κίνηση του βασιλιά σε μια χαμένη παρτίδα. Πριν υποστεί το αναπόφευκτο ρουά ματ.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”