Ελληνοτουρκικές σχέσεις, μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, ζήτημα της Χάγης ενόψει της συνάντησης του Έλληνα υπ. Εξωτερικών με τον Τούρκο ομόλογό του

Συνέντευξη στον δημοσιογράφο Θάνο Σιαφάκα, στην εκπομπή GPS

Ένας βασικός κανόνας στις διεθνείς σχέσεις μας λέει, ότι δεν πρέπει να είμαστε ούτε αισιόδοξοι, ούτε απαισιόδοξοι, πρέπει να είμαστε ρεαλιστές. Και, δεδομένων των συνθηκών, να προωθούμε το εθνικό μας συμφέρον.

Επίλυση διαφορών σημαίνει ότι υιοθετείς όλες τις αιτιάσεις που η Τουρκία έχει βάλει στο τραπέζι από το 1974 και μετά, οι οποίες άπτονται των κυριαρχικών σου δικαιωμάτων. Σημαίνει επίσης ότι η Τουρκία αναγνωρίζει μία μόνο διαφορά, όπως εμείς πρεσβεύουμε, που δεν είναι άλλη από τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ.

Σε μια σπάνια ιστορική σύμπτωση ολοκληρώθηκε σχεδόν ταυτόχρονα ένας εκλογικός κύκλος σε Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρο. Και στις τρεις χώρες έχουμε ισχυρές κυβερνήσεις με νωπή λαϊκή εντολή και καθαρό ορίζοντα διακυβέρνησης. Η συγκυρία αυτή γεννάει προσδοκίες για βελτίωση των σχέσεων ιδιαίτερα μετά την ύφεση που έφερε ο φονικός σεισμός στην Τουρκία. Δημιουργεί επίσης τις κατάλληλες συνθήκες για διπλωματικές πρωτοβουλίες. Εταίροι και σύμμαχοί μας εμφανίζονται επισπεύδοντες για μια συνολική διευθέτηση που θα παγιώσει τη σταθερότητα στο τρίγωνο αυτό της Ανατολικής Μεσογείου για γεωπολιτικούς, ενεργειακούς και οικονομικούς λόγους. Ολα αυτά, μαζί με την επικείμενη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν, στο παρασκήνιο της συνόδου του ΝΑΤΟ, δημιουργούν αισιοδοξία και προσδοκίες.

Οι πλανητικές εξελίξεις, όμως, αλλά και οι ευρύτερες ισορροπίες στην περιοχή δεν δικαιολογούν ούτε αισιοδοξία ούτε εφησυχασμό.

Οι ΗΠΑ από το φθινόπωρο εισέρχονται σε έναν εκλογικό κύκλο που μπορεί να είναι το ριμέικ του 2019. Με τον Τραμπ υπόδικο και τον Μπάιντεν σε προχωρημένη ηλικία ελλοχεύει ο κίνδυνος αποσταθεροποίησης του αμερικανικού πολιτικού συστήματος. Μια Αμερική σε εσωστρέφεια λόγω μιας ακόμη κρίσιμης εκλογικής αναμέτρησης, και με το Ουκρανικό ανοιχτό, είναι αμφίβολο αν μπορεί να εστιάσει στη διευθέτηση περιφερειακών διενέξεων που χρονίζουν.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση, επίσης απορροφημένη από τον ουκρανικό πόλεμο, μόνο υποστηρικτικό ρόλο φαίνεται να μπορεί να διαδραματίσει σε μια ενδεχόμενη διπλωματική πρωτοβουλία προερχόμενη από τις ΗΠΑ.

Μια διπλωματική πρωτοβουλία της Δύσης, πέραν από την παγίωση της σταθερότητας, στην ευρύτερη περιοχή έχει και μια επιπλέον στόχευση. Την επαναφορά της Τουρκίας σε δυτική τροχιά και την επανασύσφιξη των σχέσεων Τουρκίας – ΗΠΑ.

Η τουρκική εξωτερική πολιτική, όμως, μετά την επανεκλογή Ερντογάν εμφανίζει τα πάγια χαρακτηριστικά των τελευταίων χρόνων.

Το πρώτο χαρακτηριστικό είναι η αποδυτικοποίησή της. Η Τουρκία θεωρεί ότι οι γεωπολιτικές συνθήκες και απειλές που επέβαλαν την πλήρη ενσωμάτωσή της στη Δύση έχουν εκλείψει προ πολλού. Η ευρωπαϊκή ενταξιακή της προοπτική έχει επίσης ενταφιαστεί προ πολλού. Απέναντι στη Δύση, πλέον, η Τουρκία συμπεριφέρεται με όρους παζαριού και συναλλαγής παρά συμμάχου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η στάση της στη νατοϊκή ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας. Η απαγκίστρωση της Τουρκίας από τη Δύση τη φέρνει κοντύτερα σε αναθεωρητικές μεγάλες δυνάμεις όπως η Ρωσία και η Κίνα, με τις οποίες συνάπτει παντός είδους συμφωνίες.

Το δεύτερο είναι η νεοοθωμανική αναθεωρητική και  επεκτατική πολιτική της. Η Τουρκία συμπεριφέρεται σε επίπεδο συμβολισμών και πολιτικής ως αναθεωρητική περιφερειακή δύναμη με προβολή ισχύος και επιρροής στην εγγύς περιφέρειά της. Επιχειρεί να διαδραματίσει περιφερειακό ρόλο που πολλές φορές αποκλίνει από τα συμφέροντα της Δύσης και απειλεί τη σταθερότητα στην περιοχή.

Τρίτον, η εκδίπλωση της εξωτερικής της πολιτικής και των στόχων της γίνεται περισσότερο με όρους ισχύος και απειλής χρήσης βίας παρά με όρους διπλωματίας και διεθνούς δικαίου. Η Τουρκία συμπεριφέρεται περισσότερο ως Χομπσιανή παρά ως Καντιανή δύναμη. Και θα συνεχίσει να συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι ο κίνδυνος επεισοδίου ή ανάφλεξης παραμένει υψηλός πριν, κατά τη διάρκεια, και ιδιαίτερα μετά από έναν άκαρπο διάλογο.

Η στρατηγική τοποθέτηση της ερντογανικής Τουρκίας στις νέες πλανητικές ισορροπίες δεν αφήνει πολλά περιθώρια για την επανένταξη της Τουρκίας στους δυτικούς σχεδιασμούς. Και η αναθεωρητική της πολιτική δεν αφήνει αισιοδοξία για την επιτυχία των όποιων διπλωματικών πρωτοβουλιών στην περιοχή.

Για την Ελλάδα τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Προέχει η συνεχής ενίσχυση της αποτρεπτικής της ισχύος και η διπλωματική προβολή πως οτιδήποτε έχει να κάνει με κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας είναι μη διαπραγματεύσιμο. Πέραν της υφαλοκρηπίδας, της ΑΟΖ και μιας δίκαιας και βιώσιμης λύσης του Κυπριακού δεν μπορεί να υπάρξει συζήτηση για άλλα θέματα.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ”, 8 Ιουλίου 2023

Συνέντευξη στο Πρώτο Πρόγραμμα και στη δημοσιογράφο Ε. Μπαλτατζή

Η Αμερική έχει μια κρίση στρατηγικής απέναντι στην Τουρκία, έχει μια στρατηγική αμηχανία, γιατί ουσιαστικά μεταχειρίζεται τα ίδια εργαλεία απέναντι στην Τουρκία, τα οποία χρησιμοποιούσε κατά την περίοδο του διπολικού Ψυχρού πολέμου. Τότε όμως τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Τότε η Τουρκία εξαρτιόταν απόλυτα από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ για την ασφάλειά της απέναντι στην κραταιά Σοβιετική Ένωση, όμως σήμερα δεν είναι η ίδια Τουρκία.

Η Τουρκία σιγά σιγά έχει αποκόψει τον ομφάλιο λώρο από τη Δύση, θεωρεί το τουρκικό κατεστημένο εξωτερικής πολιτικής, ότι ο κόσμος έχει αλλάξει. Είμαστε σε έναν πολυκεντρικό κόσμο, συνεπώς δεν εξαρτάται πλέον από τη Δύση και ουσιαστικά κορφολογεί από όλες τις μεγάλες δυνάμεις του συστήματος, κάποτε από τη Ρωσία, κάποτε από την Κίνα, κάποτε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, για να προωθεί τα δικά της συμφέροντα. Και ποια είναι τα δικά της συμφέροντα; Ένας αχαλίνωτος αναθεωρητισμός και επεκτατισμός. Αυτή τη στιγμή λοιπόν, η Τουρκία που έχουμε απέναντί μας και έχει απέναντί της η Δύση, προβάλλει και ουσιαστικά φέρνει στο τραπέζι το παλιό Ανατολικό ζήτημα με μια άλλη μορφή.

Αυτό λοιπόν, οι Αμερικανοί σύμμαχοι και φίλοι μας δεν το έχουν νομίζω κατανοήσει επαρκώς. Θεωρούν ότι προσπαθώντας να κρατήσουν την Τουρκία σε μια δυτική τροχιά, προσπαθώντας ουσιαστικά οι Αμερικανοί να την έχουν από κοντά, ουσιαστικά θα την κρατάνε σε μια τροχιά γύρω από τη Δύση και θεωρούν επίσης, θεωρώ πάλι εσφαλμένα, ότι το πρόβλημα δεν είναι τόσο η Τουρκία και η τουρκική εξωτερική πολιτική στο σύνολο όσο ο Ερντογάν.

Η στάση Μενέντεζ «είναι η σωστή στάση».

Δεν μπορείς να επιβραβεύσεις τον αντιαμερικανισμό του Ερντογάν. Δεν μπορείς να επιβραβεύεις τον αναθεωρητισμό του Ερντογάν. Δεν μπορεί να επιβραβεύεις τον επεκτατισμό του Ερντογάν. Δεν μπορείς να επιβραβεύεις το γεγονός ότι κατ’ ουσίαν, έχει εξοντώσει τους Κούρδους, οι οποίοι αποτέλεσαν “το εργαλείο” για τον αγώνα κατά του ISIS και να έρχεσαι εσύ να επιβραβεύεις για όλα αυτά για όλη αυτή την πολιτική που ακολουθεί. Αυτό που κάνει η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών, το εκτελεστικό κομμάτι της, ως την «παλιά πεπατημένη, δηλαδή ότι να προσπαθούμε να αγκαλιάσουμε την Τουρκία, να την κρατήσουμε σε τροχιά γύρω από τη Δύση, δηλαδή να πάρουμε ό,τι μπορούμε από την Τουρκία, ακριβώς γιατί η γεωπολιτική της θέση είναι σημαντική.

Όλη αυτή η νεο-οθωμανική επεκτατική αναθεωρητική πολιτική νομίζω ότι ουσιαστικά έχει καταστρέψει πολλά ερείσματα της Τουρκίας στη Δύση. Θεωρώ η εικόνα της έχει πληγεί. Η Αμερική μπορεί να προσπαθεί να κρατήσει την Τουρκία όσο μπορεί, αλλά ουσιαστικά υλοποιεί ένα εναλλακτικό σχέδιο και αυτό είναι ότι η Ελλάδα πια γίνεται ο προμαχώνας της Δύσης, γι’ αυτό και η αναβάθμιση της στρατηγικής της σχέσης με την χώρα μας και η αναβάθμιση της στρατιωτικής παρουσίας των Ηνωμένων Πολιτειών στην επικράτειά μας.

Αναφορικά με την επικείμενη συνάντηση Τσαβούσογλου – Μπλίνκεν στις 18 Ιανουαρίου στην Ουάσινγκτον, αναμένεται ένα “ανατολίτικο παζάρι” από τη μεριά του Τσαβούσογλου. Δηλαδή αυτό που έκαναν οι Τούρκοι ως επιτήδειοι ουδέτεροι, να είναι και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ, όπως κάνουν και με το ουκρανικό. Μια στο καρφί και μια στο πέταλο, προσδοκώντας να κορφολογήσουν και από τις δύο πλευρές οφέλη για την Τουρκία. Αυτό θα ακούσετε από τον Τσαβούσογλου. Από την άλλη πλευρά όμως, η πολιτική ουσία μένει γιατί δεν πρέπει να ακούμε τι θα πουν, αλλά να δούμε τι θα κάνουν. Και αυτό είναι η συμβουλή προς τους Αμερικανούς συμμάχους και φίλους μας, ότι δεν πρέπει να ακούν τι λένε, πρέπει να δουν τι κάνουν και στο τέλος της διαδρομής εάν η Τουρκία θα ευθυγραμμιστεί με τη συμμαχία. Αυτό είναι το τελικό κριτήριο και όσο δεν ευθυγραμμίζεται, υποθέτω ότι ο Μενέντεζ θα κρατήσει αυτή τη στάση την οποία κρατά.

Πηγή: www.ertnews.gr