Μετά την αποχώρηση της Αμερικής από τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, οι ευρωαμερικανικές σχέσεις έχουν εισέλθει σε περίοδο ισχυρών αναταράξεων. Οι Ευρωπαίοι είχαν συμβάλει αποφασιστικά στην επίτευξη της συμφωνίας. Η συμφωνία ήταν μια απόδειξη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να δράσει στρατηγικά και αποτελεσματικά. Μετά τις εντάσεις και τις διαιρέσεις που είχε επιφέρει ο πόλεμος στο Ιράκ, σε ευρωπαϊκό και ευρωατλαντικό επίπεδο, η Ευρώπη επέστρεφε στην πολυμερή διπλωματία. Το ίδιο και η Αμερική του Ομπάμα μετά την περίοδο του μονομερούς παρεμβατισμού των νεοσυντηρητικών. Η συμφωνία αποσκοπούσε να αμβλύνει τις εντάσεις στη Μέση Ανατολή αποτρέποντας τη διασπορά των πυρηνικών όπλων και μετατρέποντας το Ιράν από επαναστατική αναθεωρητική δύναμη σε χώρα status quo.

Η Μέση Ανατολή πάντα δίχαζε Ευρώπη και Αμερική. Η Ευρώπη, λόγω εγγύτητας, επηρεάζεται άμεσα από τις εξελίξεις στην περιοχή. Οι αλυσιδωτές επιπτώσεις από τον Συριακό εμφύλιο είναι το τελευταίο παράδειγμα. Η κρίση του προσφυγικού-μεταναστευτικού άσκησε μεγάλη πίεση στα πολιτικά συστήματα των ευρωπαϊκών χωρών. Οδήγησε στην άνοδο των άκρων, του λαϊκισμού και της ξενοφοβίας. Η συμφωνία με το Ιράν ήταν ένα πρώτο βήμα για την αποκατάσταση της ισορροπίας στην περιοχή. Οι Ευρωπαίοι δείχνουν αποφασισμένοι να τηρήσουν τη συμφωνία. Ακόμη και η Βρετανή πρωθυπουργός υπενθύμισε ότι η συμφωνία έχει ομόφωνα επικυρωθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και παραμένει το δεσμευτικό διεθνές νομικό πλαίσιο. Το ερώτημα, πλέον, είναι κατά πόσον οι ΗΠΑ θα θελήσουν να διευρύνουν το ρήγμα με τους Ευρωπαίους εταίρους τους επιβάλλοντας κυρώσεις σε ευρωπαϊκές εταιρείες που διατηρούν εμπορικές συναλλαγές με το Ιράν. Μια τέτοια ενέργεια θα οδηγούσε σε ευρωπαϊκά αντίποινα και εμπορικό πόλεμο.

Η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία με το Ιράν είναι άλλο ένα επεισόδιο σε μια σειρά μονομερών ενεργειών της κυβέρνησης Τραμπ που έχει εξοργίσει τους Ευρωπαίους. Είχαν προηγηθεί η αποχώρηση από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, οι απαξιωτικές δηλώσεις για το ΝΑΤΟ, οι απειλές για επιβολή δασμών σε ευρωπαϊκά προϊόντα. Για τους Ευρωπαίους, η κυβέρνηση Τραμπ λειτουργεί με μια στενή αντίληψη του αμερικανικού εθνικού συμφέροντος. Αγνοώντας τα συμφέροντα των εταίρων της και του ευρωατλαντικού χώρου. Μακρόν και Μέρκελ συγκλίνουν, πλέον, στην άποψη ότι οι Ευρωπαίοι πρέπει «να πάρουν τη μοίρα τους στα χέρια τους». Αυτό σημαίνει, κυρίως, ενίσχυση του ευρωπαϊκού αμυντικού πυλώνα. Ήδη, ο Μακρόν κάλεσε για την άμεση δημιουργία ευρωπαϊκής στρατιωτικής δύναμης 100.000 στρατιωτών.

Παρά τις αναταράξεις που προκαλεί η πολιτική του Τραμπ, ο ευρωατλαντικός χώρος θα αντέξει στο χρόνο. Το θεμέλιο των κοινών συμφερόντων και αξιών παραμένει ισχυρό. Η Αμερική χωρίς την Ευρώπη είναι μια απομονωμένη ήπειρος ενώ η Ευρώπη χωρίς την Αμερική μια ευάλωτη ήπειρος.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Για τον Ομπάμα, η δεύτερη τετραετία είναι αναμφίβολα η τετραετία των ριζοσπαστικών αλλαγών. Αλλαγών που αποτελούσαν ταμπού για την αμερικανική πολιτική. Η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με την Κούβα, η ανακοίνωση ενός φιλόδοξου προγράμματος για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, και κυρίως η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Πολλοί θεωρούσαν τη συμφωνία αυτή αδύνατη λόγω των τοξικών σχέσεων των δυο πλευρών τις τελευταίες δεκαετίες. Εξίσου δύσκολη θα είναι και η επικύρωσή της. Η ελεγχόμενη από τους Ρεπουμπλικάνους Γερουσία αμφισβητεί τα οφέλη από τη διάνοιξη της διπλωματικής οδού με το Ιράν. Και πάντως, δεν θέλει να χαρίσει στον Ομπάμα μια τέτοια διπλωματική επιτυχία εν όψει Προεδρικών εκλογών.

Τη συμφωνία υπονομεύουν και όλοι αυτοί που φοβούνται ότι θα αλλάξει τις ευρύτερες ισορροπίες στη Μέση Ανατολή. Παραδοσιακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ όπως το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία. Δε χωρά αμφιβολία ότι η συμφωνία, απόρροια διαπραγμάτευσης, δηλαδή συμβιβασμού, είναι εξ ορισμού ατελής. Είναι, όμως, με βεβαιότητα προτιμότερη από τις εναλλακτικές λύσεις. Ακόμα και το πιο αυστηρό καθεστώς οικονομικών κυρώσεων δεν θα σταματούσε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Η άλλη επιλογή ήταν ο βομβαρδισμός των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν. Και οι πιο θερμοί υποστηριχτές αυτής της επιλογής δεν μπορούσαν, όμως, να εγγυηθούν την επιτυχία της. Στην καλύτερη περίπτωση μιλούσαν για καθυστέρηση του προγράμματος για δύο με τέσσερα χρόνια.

Η στρατιωτική επιλογή θα συσπείρωνε την ιρανική κοινή γνώμη πίσω από την πυρηνική επιλογή. Θα ριζοσπαστικοποιούσε την κοινωνία και θα εδραίωνε το καθεστώς των αγιατολάδων για πολλά χρόνια. Αντίθετα, η συμφωνία και η άρση των κυρώσεων δημιουργεί νέα δεδομένα. Αποδυναμώνει τους ακραίους στο Ιράν, και από κράτος παρία το επανεντάσσει στη διεθνή κοινότητα. Αποτρέπει την εξάπλωση των πυρηνικών όπλων στην ευαίσθητη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Διασφαλίζει τη συνεργασία του Ιράν στον πόλεμο κατά του ISIS. Αλλά και σε μια σειρά από περιφερειακά προβλήματα όπως στην Υεμένη, τη Συρία και το Ιράκ.

Για να υπερβεί την αντίδραση της Γερουσίας, ο Ομπάμα θα πρέπει να πείσει ότι η συμφωνία εμπεριέχει αυστηρούς όρους επιτήρησης. Που θα αναγκάσουν τους Ιρανούς να τηρήσουν τα συμφωνηθέντα. Θα πρέπει, επίσης, να πείσει το Ισραήλ και το ισχυρό αμερικανοεβραϊκό λόμπυ ότι διασφαλίζονται, με χειροπιαστές εγγυήσεις, τα ζωτικά του συμφέροντα. Ανεξαρτήτως όλων αυτών, η συμφωνία με το Ιράν συγκαταλέγεται ήδη στις μεγάλες επιτυχίες του Ομπάμα στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Μαζί με την αναμόρφωση του συστήματος υγείας και την επιτυχή διαχείριση της οικονομικής κρίσης του 2008, διασφαλίζουν την υστεροφημία του.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Διανύουμε περίοδο γεωπολιτικών αλλαγών. Σε πολλές περιφέρειες του πλανήτη. Σχέσεις μεταξύ κρατών, ακόμα και συμμαχικών κρατών, επαναπροσδιορίζονται. Όταν μιλάμε όμως για τις αμερικανοισραηλινές σχέσεις τα πράγματα αλλάζουν. Γιατί οι σχέσεις αυτές είναι κάτι παραπάνω από συμμαχικές. Τι συνέβη και έφτασαν στο ναδίρ;

Η αιτία είναι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Οι ισραηλινοί ανατριχιάζουν στην ιδέα ότι το Ιράν μπορεί να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Και δικαίως. Κάτι τέτοιο θα απειλούσε την ασφάλεια του ισραηλινού κράτους. Και θα οδηγούσε στην εξάπλωση των πυρηνικών όπλων στην περιοχή. Με απροσμέτρητες συνέπειες. Η σκέψη, και μόνο, μιας Μέσης Ανατολής με πυρηνικές δυνάμεις φτάνει για να χάσει τον ύπνο του οποιοσδήποτε λογικός άνθρωπος. Η κυβέρνηση Νετανιάχου προσπάθησε να αποτρέψει αυτό το ενδεχόμενο. Και προσπάθησε να επηρεάσει την αμερικανική πολιτική προς αυτή την κατεύθυνση. Χωρίς να αποκλείει ακόμα και το ενδεχόμενο μονομερούς στρατιωτικής δράσης εναντίον του Ιράν.

Από την άλλη πλευρά, ο Ομπάμα, παρά τη λυσσώδη αντίδραση των ακραίων στην Ουάσινγκτον, επέλεξε τη διπλωματική οδό για την επίλυση του προβλήματος. Αλλάζοντας στάση απέναντι στο Ιράν. Πρώτον, γιατί η μέχρι τώρα αντιμετώπιση του Ιράν δεν έχει αποδώσει καρπούς. Δεύτερον, για λόγους ευρύτερων ισορροπιών στη Μέση Ανατολή. Η Αραβική Άνοιξη έχει μετατραπεί σε «αραβικό χειμώνα». Το πρότζεκτ των νεοσυντηρητικών δεν οδήγησε στον εκδημοκρατισμό της περιοχής. Το αντίθετο. Κατέληξε στην αποσταθεροποίηση παραδοσιακών συμμάχων των ΗΠΑ όπως η Αίγυπτος και η Ιορδανία. Οδήγησε τη Λιβύη και τη Συρία σε αιματηρούς εμφυλίους. Το Ιράκ κάθε άλλο παρά σταθεροποιήθηκε. Το ισλαμικό στοιχείο ριζοσπαστικοποιήθηκε και είδαμε και την εμφάνιση της απειλής του Ισλαμικού Κράτους. Για τις ΗΠΑ, λοιπόν, η επανεκκίνηση της πολιτικής τους στη Μέση Ανατολή έγινε επιτακτική.

Εδώ αρχίζουν τα προβλήματα. Το Ισραήλ αξίωσε να έχει πληροφόρηση για την πορεία των διαπραγματεύσεων των έξι με την Τεχεράνη. Οι αμερικανοί, από κάποιο σημείο και μετά, κατηγόρησαν την κυβέρνηση Νετανιάχου ότι χρησιμοποιεί τις πληροφορίες αυτές για να επηρεάσει αρνητικά το Κογκρέσο και να τορπιλίσει τις προοπτικές συμφωνίας. Αλλά προχώρησαν και ένα βήμα παραπάνω. Κατηγόρησαν το Ισραήλ για κατασκοπία. Το κλίμα στις αμερικονοισραηλινές σχέσεις έγινε πολικό.

Μια συμφωνία με το Ιράν δίνει την ευκαιρία στις ΗΠΑ να αναδιατάξει τις γεωπολιτικές ισορροπίες στη Μέση Ανατολή. Και θα σημάνει, ενδεχομένως, ακόμη πιο φθηνό πετρέλαιο για τις οικονομίες της Δύσης. Από την άλλη πλευρά, η πανηγυρική επανεκλογή Νετανιάχου σημαίνει ότι η όποια συμφωνία θα πρέπει να διασφαλίζει με χειροπιαστές εγγυήσεις τα ζωτικά συμφέροντα του Ισραήλ. Αλλιώς, θα αποτελέσει νεκρό γράμμα πριν καν στεγνώσει το μελάνι των υπογραφών.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΑ στα “ΝΕΑ”