Το 19ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος σηματοδότησε σημαντικές αλλαγές για την πορεία της Κίνας. Συμβόλισε, καταρχάς, την απόλυτη συγκέντρωση εξουσίας στο πρόσωπο του Σι Τζινπίνγκ μετά την πρώτη πενταετία διακυβέρνησης. Ο Σι, προερχόμενος από πολιτική οικογένεια, διαφέρει αισθητά από το μοντέλο των τεχνοκρατών ηγετών που μας είχε συνηθίσει η Κίνα τις τελευταίες δεκαετίες. Είναι περισσότερο πολιτικός, αρκετά χαρισματικός και απόλυτα αδίστακτος στη συγκέντρωση εξουσίας. Το μήνυμά του ήταν σαφές. Ανακήρυξε την Κίνα μεγάλη δύναμη, κάτι που στο παρελθόν οι κινέζοι ηγέτες απέφευγαν να πράξουν. Η για δεκαετίες αναδυόμενη κινεζική υπερδύναμη αποδέχθηκε, πλέον, τον ρόλο της υπερδύναμης. Προειδοποίησε κάθε ενδιαφερόμενο ότι το πολιτικό και οικονομικό μοντέλο της Κίνας δεν θα είναι μια απομίμηση των δυτικών προτύπων. Και άφησε να εννοηθεί ότι ίσως παραμείνει στην εξουσία και τρίτη πενταετία.

Η Κίνα, παρά την οικονομική της ανάπτυξη, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα και φυγόκεντρες δυνάμεις που απειλούν την ενότητά της. Οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες παραμένουν έντονες. Υπάρχουν εκτεταμένα πελατειακά δίκτυα και διαφθορά. Και οι μεταρρυθμίσεις έχουν προκαλέσει σοβαρές κοινωνικές αναταράξεις.

Το καθεστώς προσπαθεί να αποφύγει μια κρίση νομιμοποίησης μέσα από την ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας και τη μείωση των ανισοτήτων. Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση προχώρησε σε συγκέντρωση εξουσιών σε πολιτικό επίπεδο και σε μια πολιτική κρατικού ελέγχου στην οικονομία. Ο Σι προχώρησε σε βαθιές αλλαγές στις δομές εξουσίας συγκεντρώνοντας την εξουσία στην κεντρική κυβέρνηση και στο κόμμα. Με πρόσχημα την πάταξη της διαφθοράς προχώρησε σε μεγάλες αλλαγές στη δημόσια διοίκηση, στις ένοπλες δυνάμεις αλλά και στο χρηματοπιστωτικό τομέα.

Η βασική του πολιτική είναι η ανάπτυξη των φτωχών περιοχών της κινεζικής ενδοχώρας, η τόνωση της ζήτησης και η μείωση των ανισοτήτων. Στην προσπάθεια αυτή έδωσε κίνητρα σε εταιρείες, κυρίως του κατασκευαστικού τομέα, προκειμένου να μεταφέρουν τα εργοστάσιά τους στην κινεζική ενδοχώρα. Η ναυαρχίδα αυτής της προσπάθειας είναι η πρωτοβουλία “Belt and Road”, αυτό το τεράστιο πρόγραμμα υποδομών στοχεύει στην ανάπτυξη της κινεζικής ενδοχώρας αλλά και στην αύξηση της κινεζικής γεωπολιτικής υπεροχής στην Ευρασία.

Η πολιτική αυτή τον έφερε αντιμέτωπο με εκτεταμένα τοπικά δίκτυα γραφειοκρατίας αλλά και σημαντικά οικονομικά συμφέροντα στις παράκτιες μητροπόλεις.

Για να μπορέσει να προχωρήσει σ’ αυτήν την πολιτική, αλλά και να αποφύγει ένα ολιγαρχικό οικονομικό μοντέλο ο Σι προχωράει σε περισσότερο κρατικό έλεγχο στην κινεζική οικονομία. Το μοντέλο αυτό αντιστρατεύεται παλαιότερες διακηρύξεις του για τη στρατηγική σημασία των δυνάμεων της αγοράς.

Μένει να δούμε αν τέτοια συγκέντρωση εξουσιών σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο μπορεί να αποφέρει τον σοσιαλιστικό εκσυγχρονισμό που οραματίζεται η νέα ηγεσία της Κίνας.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Η κρατούσα εικόνα της Κίνας στις δυτικές κοινωνίες είναι αυτή της αναδυόμενης υπερδύναμης. Μιας χώρας που ξεχειλίζει από σφρίγος και ζωντάνια, που αναπτύσσεται ραγδαία δημογραφικά και οικονομικά. Με κολοσσιαία έργα υποδομών, όπως ο νέος Δρόμος του Μεταξιού, με τεράστιες επενδύσεις στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Μια εμπορική δύναμη και μια αχανής αγορά που όλοι σπεύδουν να προσεταιριστούν και να συνάψουν εμπορικές συμφωνίες. Μια υπερδύναμη που εγείρει αξιώσεις πλανητικής κυριαρχίας στον 21ο αιώνα.

Αυτή η εικόνα και το μέγεθος των συμφερόντων υπερκαλύπτουν συνήθως τη σκοτεινή της πλευρά. Της καταπίεσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της στέρησης των πολιτικών ελευθεριών, της Κίνας της Πλατείας Τιεναμέν, των πολιτικών κρατούμενων και των διαφωνούντων. Οι περισσότεροι από αυτούς, όπως ο Λιου Σιαομπό, είναι γνωστοί ως τα παιδιά της γενιάς του Μάο. Φοίτησαν στα πανεπιστήμια όταν αυτά ξανάνοιξαν μετά το θάνατο του Μαο, έγιναν ακτιβιστές της δημοκρατίας, καθόρισαν και καθορίστηκαν από τα γεγονότα της πλατείας Τιεναμέν. Ο Λιου Σιαομπό, που πρωτοστάτησε στα γεγονότα, συνελήφθη από τις Αρχές και ρίχτηκε στις φυλακές για δύο χρόνια χωρίς δίκη. Όταν απελευθερώθηκε, είχε χάσει τη θέση του στο πανεπιστήμιο και το καθεστώς του απαγόρευσε να δημοσιεύει και να δίνει διαλέξεις.

Άρχισε να δημοσιεύει στο εξωτερικό στηλιτεύοντας την παντοδυναμία του κόμματος και της κομματικής νομενκλατούρας, τις διασυνδέσεις των κομματικών με τον υπόκοσμο και το πέπλο διαφθοράς και καταπίεσης που σκέπαζε την κινεζική κοινωνία. Ο Λιου έδωσε τη δική του εξήγηση και για το κινεζικό παράδοξο. Το παράδοξο μιας ανοιχτής καπιταλιστικής οικονομίας σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, με ένα κλειστό αυταρχικό πολιτικό σύστημα. Ενώ θεωρητικά η οικονομική ανάπτυξη διευρύνει τα κοινωνικά αιτήματα για πολιτική εκπροσώπηση, το κινεζικό πολιτικό σύστημα παραμένει ερμητικά κλειστό. Η εξήγησή του είναι ότι ο κυνισμός και ο ηδονισμός που έχουν επικρατήσει οδηγούν σε ένα αξιακό κενό που επιτρέπει το παράδοξο. Είναι η ηθική κατάρρευση μιας κοινωνίας που προτιμάει τον πλούτο από την ελευθερία, τα αξιώματα από τη δημοκρατία, το lifestyle από την πραγματική πρόοδο. Μια αντινομία που γίνεται ολοένα και πιο διακριτή στις λεγόμενες «ανελεύθερες δημοκρατίες».

Μαζί με άλλους διαφωνούντες ίδρυσαν το Charter 08, κατά τα πρότυπα του Charter 77 του Χάβελ στην κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία. Τα κείμενα μιλούσαν για δημοκρατία, διάκριση των εξουσιών, ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερία του λόγου.

Ο Λιου συνελήφθη και καταδικάστηκε σε έντεκα χρόνια φυλάκισης. Όταν το 2010 του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ, η απονομή έγινε συμβολικά σε μια «κενή έδρα». Ούτε το βραβείο Νόμπελ ούτε η ανίατη ασθένεια που τον προσέβαλε έκαναν δυνατή την αποφυλάκισή του. Ο Λιου πέθανε στις κινεζικές φυλακές πριν από λίγες μέρες αγωνιζόμενος για την πραγμάτωση ενός καλού σκοπού, όπως θα έλεγε ο Κομφούκιος.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Το 2011 ο Ομπάμα ανακοίνωσε το περίφημο πιβοτάρισμα της Αμερικής στην Ασία και τον Ειρηνικό. Μεταφέροντας το επίκεντρο της πλανητικής πολιτικής από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό. Κάτι που επέβαλαν οι αυξανόμενες γεωπολιτικές προκλήσεις από την ανάδυση της Κίνας και τα γεωοικονομικά συμφέροντα των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στη νοτιοανατολική Ασία. Πέντε χρόνια αργότερα, δώδεκα χώρες υπέγραψαν τη Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης του Ειρηνικού.

Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ έχει δηλώσει ότι θα την καταργήσει από την πρώτη μέρα της θητείας του. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η αμερικανική σφήνα περιόριζε τις στρατηγικές φιλοδοξίες της Κίνας στο ανατολικό ημισφαίριο.

Η απάντηση της Κίνας ήρθε μέσα από τη διακήρυξη του πιο φιλόδοξου γεωπολιτικού σχεδίου μετά το δρόμο του μεταξιού. Ενός επίγειου και θαλάσσιου γεωπολιτικού ιμάντα που εκτείνεται από την Κίνα μέχρι την Ευρασία και την Ευρώπη από τη μια πλευρά, και τη Νοτιανατολική Ασία και την Ανατολική Αφρική από την άλλη. Μια σειρά από έργα υποδομών σε 60 χώρες, που περιλαμβάνουν λιμάνια, αεροδρόμια, σιδηροδρομικές γραμμές, αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου και δίκτυα οπτικών ινών. Η συνολική επένδυση θα φτάσει τα 4 τρις δολάρια και θα συμπεριλάβει χώρες που διαθέτουν το 70% των ενεργειακών αποθεμάτων του κόσμου. Το πρότζεκτ θα χρηματοδοτηθεί από την Ασιατική Τράπεζα Υποδομών και Επενδύσεων, από κινεζικά funds, και τη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, που είναι η τράπεζα που δημιουργήθηκε από τα BRICS. Έναν πολυμερή χρηματοπιστωτικό οργανισμό που ιδρύθηκε ως αντίβαρο στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τη Παγκόσμια Τράπεζα.

Το υπερφιλόδοξο κινεζικό σχέδιο θα αυξήσει κατακόρυφα την κινεζική επιρροή σε ενεργειακά κρίσιμες περιοχές, και θα δημιουργήσει νέες αγορές για τις κινεζικές εταιρείες και τις κινεζικές τράπεζες. Μια τέτοιας κλίμακας διείσδυση δημιουργεί εκ των πραγμάτων ανταγωνισμό μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων. Η Ρωσία θεωρεί την Ευρασία ζωτικό της χώρο. Ενώ η Ινδία είναι ήδη ενοχλημένη από την αυξανόμενη κινεζική παρουσία στον Ινδικό ωκεανό αλλά και τις συμφωνίες της Κίνας με το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και τη Σρι Λάνκα.

Είναι επίσης βέβαιο οτι οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να παραδώσουν τη σκυτάλη της παγκόσμιας γεωπολιτικής ηγεμονίας στη Κίνα.

Το πιθανότερο είναι ότι στο τέλος θα υπάρξει κάποιου είδους συνδιαχείριση αυτού του κολοσσιαίου πρότζεκτ. Που θα σημάνει τη συμμετοχή αμερικανικών, ευρωπαϊκών, και γιαπωνέζικων εταιρειών και τραπεζικών ιδρυμάτων. Με ευκαιρίες για τις ελληνικές κατασκευαστικές και ενεργειακές εταιρείες. Αυτό όμως προϋποθέτει μια κυβέρνηση που να αντιλαμβάνεται τις ευκαιρίες, να βοηθάει διπλωματικά τις ελληνικές εταιρείες και να ευνοεί τις επενδύσεις. Όπως έκανε η κυβέρνηση Καραμανλή με το άνοιγμα του Πειραιά στην COSCO. Που αποτελεί σήμερα τον συνδετικό κρίκο αυτού του ιμάντα με τις ευρωπαϊκές αγορές.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”