Οι συνεχιζόμενες τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον άμαχων πολιτών στις δυτικές μητροπόλεις αποτελούν έναν φρικιαστικό αναβαθμό της τρομοκρατίας. Ένα νέο κύμα τρομοκρατίας, εντελώς απρόβλεπτο, και δύσκολα αποτρέψιμο. Στην πρόσφατη επίθεση στο Λονδίνο, ο χρόνος αντίδρασης της βρετανικής αστυνομίας ήταν εντυπωσιακός. Μέσα σε οκτώ λεπτά από την καταγγελία οι τρομοκράτες έπεφταν νεκροί από τις σφαίρες των αστυνομικών που είχαν σπεύσει στον τόπο του εγκλήματος. Εν τω μεταξύ, όμως, είχαν προλάβει να σκορπίσουν τον θάνατο και τον τρόμο. Χρησιμοποιώντας απολύτως συμβατικά μέσα. Παρασύροντας αμέριμνους διαβάτες με αυτοκίνητο και στη συνέχεια μαχαιρώνοντας όποιους εύρισκαν στο δρόμο τους. Η τυφλή βία της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας εναντίον αθώων πολιτών κλιμακώνεται. Είναι ένα νέο κύμα τρομοκρατίας, είτε από μεμονωμένους δράστες χωρίς καμιά εκπαίδευση, είτε από άτομα με στρατιωτική εκπαίδευση στα πεδία πολέμου της Μέσης Ανατολής. Το κοινό στοιχείο των τρομοκρατών είναι ότι οι περισσότεροι είναι ευρωπαίοι πολίτες. Δεύτερης και τρίτης γενιάς μουσουλμάνοι που γεννήθηκαν σε ευρωπαϊκές χώρες, μορφώθηκαν σε ευρωπαϊκά ιδρύματα, και μιλούν ευρωπαϊκές γλώσσες. Το παράδοξο είναι ότι, αυτή η γενιά, που φαινομενικά είναι πιο ενσωματωμένη στη Δύση, είναι και πιο επιρρεπής στην επιρροή του φονταμενταλιστικού Ισλάμ. Από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα μέχρι τους σαλαφιστές. Είναι η γενιά που η συμπεριφορά της κινητροδοτείται περισσότερο από αυτά που συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή και τον Ισλαμικό κόσμο, παρά από τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Και από αυτή τη γενιά στρατολογούν ευκολότερα η Αλ Κάιντα ή ο ISIS.

Ένα από τα θύματα των τρομοκρατών αντιστάθηκε με θάρρος αντλώντας δύναμη από τα σημεία αναφοράς της ζωής του, όπως η ομάδα του η Μίλγουολ. Ίσως θεωρώντας ότι είχε απέναντί του χούλιγκαν, εάν μάλιστα αληθεύουν οι μαρτυρίες ότι ένας από τους τρομοκράτες φορούσε φανέλα μιας άλλης αγγλικής ομάδας. Και αυτό είναι το δυσεξήγητο αυτού του νέου κύματος. Οι περισσότεροι είναι “εγχώριοι μαχητές” αναθρεμμένοι και μεγαλωμένοι στη Δύση χωρίς να υπάρχει μία ενιαία εξήγηση για τα αίτια της ριζοσπαστικοποίησής τους. Η δαιμονοποίηση της Δύσης για όσα συμβαίνουν στον ισλαμικό κόσμο μπορεί να αποτελεί μια εύκολη αλλά όχι επαρκή εξήγηση γι’ αυτήν τη ριζοσπαστικοποίηση. Και αναμφίβολα το Ισλαμικό Κράτος αποτελεί μια μήτρα του κακού. Το φαινόμενο, όμως, αυτής της θρησκευτικής τρομοκρατίας με παγκοσμιοποιημένους στόχους και ακραίες μεθόδους δεν έχει επαρκώς κατανοηθεί.

Από το 1911 ως το 1986 οι Βρετανοί ανθρακωρύχοι χρησιμοποιούσαν καναρίνια στα ορυχεία για να τους προειδοποιούν για τη διαρροή επικίνδυνων αερίων, που μπορούσαν να αποβούν θανατηφόρα. Η τζιχαντιστική τρομοκρατία ενδεχομένως να είναι το καναρίνι στο «γεωπολιτικό ορυχείο». Προάγγελος καταστροφικών εξελίξεων και κινδύνων που δεν μπορούμε επαρκώς να κατανοήσουμε και γι’ αυτό να αποτρέψουμε.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Το 2016 χαρακτηρίστηκε από την περιοδικότητα και τη μαζικότητα των τρομοκρατικών χτυπημάτων. Από το Ορλάντο, στη Νίκαια, στο Παρίσι, στο Βερολίνο. Αλλά και το 2017 η Κωνσταντινούπολη ήρθε να προστεθεί στη λίστα των πόλεων που έχουν πληρώσει βαρύ φόρο αίματος στην τρομοκρατία. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις, ο συριακός εμφύλιος, το Προσφυγικό-Μεταναστευτικό, το Brexit, η εκλογή Τραμπ, και το καθεστώς Πούτιν συνθέτουν ένα πλανητικό σκηνικό που δημιουργεί ανασφάλεια στους πολίτες και ανησυχία για το μέλλον. Μία πρώτη ανάγνωση δείχνει ότι ο πλανήτης βρίσκεται σε σημείο ανάφλεξης, αύξησης της βίας και συνολικής οπισθοδρόμησης. Σε συνδυασμό με τις οικονομικές ανισότητες και την άνοδο των άκρων κάποιοι θεωρούν ότι έχουμε εισέλθει σε μια σκοτεινή ιστορική περίοδο.

Ο Στήβεν Πίνκερ, καθηγητής Ψυχολογίας στο Χάρβαρντ ισχυρίζεται ότι συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Ο κόσμος συνεχίζει να προοδεύει σε κάθε τομέα. Η φτώχεια, η βρεφική θνησιμότητα, ο αναλφαβητισμός και οι ανισότητες βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Από την άλλη πλευρά, η βασική εκπαίδευση, η δημοκρατία, οι εμβολιασμοί είναι σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Ο Πίνκερ παρακολουθεί και καταγράφει τα στατιστικά στοιχεία κάθε μορφής βίας. Στο βιβλίο του «Οι Καλύτεροι Άγγελοι της Φύσης μας» τεκμηριώνει μια σταθερή αποκλιμάκωση της βίας τα τελευταία χρόνια. Και τη χαρακτηρίζει ως την πιο σημαντική εξέλιξη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η εικόνα που αποτυπώνουν τα στοιχεία είναι εντελώς διαφορετική από αυτήν που σχηματίζει ένας πολίτης παρακολουθώντας τα δελτία των ειδήσεων, τις επικεφαλίδες των εφημερίδων, ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Στην Αμερική, τα αυξανόμενα κρούσματα βίας, και οι κατηγορίες για αναζωπύρωση της φυλετικής βίας δημιούργησαν μια αίσθηση έκρηξης της εγκληματικότητας. Στην πραγματικότητα τα στοιχεία δείχνουν ότι η εγκληματικότητα έχει μειωθεί στο μισό σε σχέση με τα επίπεδα των δεκαετιών του ‘60, του ‘70, και του ‘80.

Στην Ευρώπη, σύμφωνα με την τράπεζα στοιχείων για τη παγκόσμια τρομοκρατία (Global Terrorism Database), ο αριθμός των θανάτων από τρομοκρατικές επιθέσεις ήταν πολύ υψηλότερος τα χρόνια από το 1970 μέχρι το 1990 απ’ ότι ήταν το 2015.

Ο αριθμός των θυμάτων πολέμου μπορεί να έχει αυξηθεί λόγω του συριακού εμφυλίου αλλά παραμένει αισθητά μικρότερος από τα μεταπολεμικά χρόνια. Μικρότερος από τα χρόνια των πολέμων της Κορέας, του Βιετνάμ, αλλά και του Ιράκ.

Δεν είμαστε ενώπιον Αρμαγεδδώνα λοιπόν. Απλώς, τα φρικτά νέα κάνουν ειδήσεις, και ο πολλαπλασιασμός των μέσων και της έντασης μετάδοσης των ειδήσεων σχηματίζουν μια εικόνα πολύ πιο ζοφερή από την πραγματικότητα. Που διογκώνεται στο συλλογικό φαντασιακό λόγω της θρησκευτικής βίας και της τρομοκρατίας που απειλεί το κοινωνικό συμβόλαιο των κρατών της Βεστφαλιανής τάξης. Τα στοιχεία, όμως, αποτυπώνουν μια πιο αισιόδοξη εικόνα.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Όσο πληθαίνουν τα τρομοκρατικά χτυπήματα στις πόλεις της Ευρώπης, τα στοιχεία που προκύπτουν αποκαλύπτουν ένα ανατριχιαστικό αλλά επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Την ικανότητα των τζιχαντιστών να στρατολογούν τρομοκράτες από τις ευάριθμες μουσουλμανικές κοινότητες των ευρωπαϊκών χωρών. Να τους εκπαιδεύουν στα πεδία μάχης του Αφγανιστάν, του Ιράκ και της Συρίας, και να τους επιστρέφουν στην Ευρώπη για να σπείρουν τον τρόμο.

Με λίγα λόγια πολλοί από αυτούς που σπείρουν τον τρόμο στην Ευρώπη είναι πολιτογραφημένοι ευρωπαίοι σε διάφορες χώρες. Αυτό περιπλέκει τα ζητήματα ασφάλειας αλλά δημιουργεί και ευρύτερα προβλήματα στην αποδοχή κσι ενσωμάτωση των μουσουλμανικών κοινοτήτων στις κοινωνίες της Δύσης. Καθώς η ανασφάλεια, ο φόβος και η καχυποψία δεν κάνει διακρίσεις ανάμεσα σε φιλήσυχους μουσουλμάνους πολίτες και ζηλωτές.

Είναι φανερό ότι οι μουσουλμάνοι, ούτως ή άλλως, έχουν δείξει ιστορικά χαμηλό βαθμό ενσωμάτωσης στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, οι οποίες, με τη σειρά τους, δεν είχαν συγκροτημένη πολιτική ενσωμάτωσής τους. Απλά τους δέχθηκαν στην επικράτειά τους, στις οικονομίες τους, και συμβιβάστηκαν με την παρουσία τους σε κλειστές, σχεδόν γκετοποιημένες γειτονιές. Η ευρωπαϊκή εκδοχή της αμερικανικής εμπειρίας. Μόνο που η γηραιά ήπειρος δεν έχει ούτε το σφρίγος, ούτε το βαθμό κινητικότητας, και φυσικά ούτε τις ίδιες δυνατότητες αστυνόμευσης με το αμερικανικό χωνευτήρι. Και δεν διαθέτει πια ούτε τις ισχυρές παραδοσιακές εθνικές και θρησκευτικές δομές που ασκούσαν πίεση ενσωμάτωσης. Ιδίως σε αυτή τη φάση της μετάβασης απὀ τα εθνικά κράτη στην ενωμένη Ευρώπη.

Αν αυτό ήταν αναμενόμενη εξέλιξη για την πρώτη γενιά μουσουλμάνων στην Ευρώπη, θα περίμενε κανείς τα πράγματα να είναι διαφορετικά με τις επόμενες γενιές. Γιατί οι επόμενες γενιές μεγάλωσαν στις ευρωπαϊκές χώρες, μορφώθηκαν στα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά ιδρύματα, και μιλούν ευρωπαϊκές γλώσσες. Το παράδοξο είναι ότι αυτή η γενιά που φαινομενικά είναι πιο ενσωματωμένη στην Ευρώπη, είναι πιο επιρρεπής στην επιρροή των φονταμενταλιστικών σεχτών του Ισλάμ. Από τη Μουσουλμανική αδελφότητα μέχρι τους Σαλαφιστές. Είναι η γενιά που η συμπεριφορά της κινητροδοτείται περισσότερο απ αυτά που συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή και τον Ισλαμικό κόσμο, παρά από τις ευρωπαϊκές πολιτικές εξελίξεις. Και από αυτή τη γενιά στρατολογούν με μεγαλύτερη ευκολία τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως η Αλ Κάιντα και ο ΙΣΙΣ.

Υπό την έννοια αυτή η Ευρώπη βρίσκεται μεταξύ σφύρας και άκμονος. Πολιτικές ενσωμάτωσης, το καρότο, θα είναι περιορισμένης αποτελεσματικότητας. Πολιτικές καταστολής, κλειστών συνόρων, και απελάσεων, το μαστίγιο, ενέχουν τον κίνδυνο ριζοσπαστικοποίησης ακόμη μεγαλύτερου μέρους του μουσουλμανικού στοιχείου. Πώς να μετατρέψεις την Ευρώπη σε φρούριο όταν ο εχθρός βρίσκεται εντός των πυλών;

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Μετά τη Μαδρίτη, το Λονδίνο και το Παρίσι το ερώτημα δεν ήταν αν θα χτυπούσαν ξανά, αλλά το πότε και το πού. Η Ευρώπη βιώνει έναν ακήρυχτο πόλεμο. Οι ιστορικοί του μέλλοντος θα διχαστούν για τα αίτια. Για τις ευθύνες της Δύσης, για τα κίνητρα των ζηλωτών του Ισλάμ, για τη μήτρα της ισλαμικής τρομοκρατίας. Για το αν τελικά βιώνουμε την αναπόφευκτη σύγκρουση δυο ασύμβατων πολιτισμών, όπως προειδοποίησε ο Χάντινγκτον, ή αυτό εξελίχθηκε σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Αυτά, όμως, αφορούν το μέλλον.

Εν τω μεταξύ όλα θα αλλάξουν. Η τρομοκρατική επίθεση στις Βρυξέλλες έρχεται σε μια στιγμή που η Ένωση δοκιμάζεται πολλαπλά. Από την οικονομική κρίση, τις ανεξέλεγκτες ροές προσφύγων και μεταναστών, το Grexit και το Brexit. Με την πολιτική των ανοιχτών συνόρων και τη Σένγκεν να βρίσκεται κάτω από έντονη πίεση. Και τις δυνάμεις του λαϊκισμού και του εθνικισμού να προελαύνουν σε όλη την ήπειρο. Ο κίνδυνος της παλινδρόμησης είναι ορατός. Και φάνηκε, ήδη, από το κλείσιμο των συνόρων από πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Αυτός είναι και ο στόχος της ισλαμικής τρομοκρατίας. Όπως και κάθε τρομοκρατίας. Να καταστείλει την πολιτική των ανοιχτών συνόρων, της ελευθερίας. Να επιβάλει ψυχολογία οιονεί πολιορκίας. Να διαχύσει το συναίσθημα ότι ο εχθρός βρίσκεται ενός των πυλών. Έτοιμος να χτυπήσει ανά πάσα στιγμή, οπουδήποτε, και οποιονδήποτε. Αδιακρίτως. Να ανατρέψει τον τρόπο ζωής των κοσμικών δημοκρατιών και των ανοιχτών κοινωνιών της Δύσης. Και εν τέλει να διαλύσει τα θεμέλια του κοινωνικού συμβολαίου των δυτικών κοινωνιών. Μετατρέποντας τις σε φοβικά φρούρια. Υπάρχει κι ένας άλλος κίνδυνος. Να οδηγηθούν οι δημοκρατικές κοινωνίες σε δημοκρατική. Σε μια ατέρμονη συζήτηση για την απειλή των δικαιωμάτων και των ελευθεριών από τις πολιτικές ασφάλειας και δημόσιας τάξης. Δημοκρατία και ελευθερία, όμως, δεν μπορεί να υπάρξουν χωρίς ασφάλεια.

Όπως δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί η νέα μεγάλη αυτή ασύμμετρη απειλή από κάθε ευρωπαϊκή χώρα ξεχωριστά. Οπισθοχώρηση στα εθνικά σύνορα θα σημάνει ήττα σε πολιτικό συμβολικό επίπεδο, και τρωτότητα σε επιχειρησιακό επίπεδο.

Πριν από εβδομήντα χρόνια, στο Φούλτον του Μιζούρι, ο Τσώρτσιλ μίλησε για το σιδηρούν παραπέτασμα. Και την απειλή του σοβιετικού κομμουνισμού κατά των δυτικών δημοκρατιών. Η Δύση χρειάστηκε 43 χρόνια για να κερδίσει τον ψυχρό πόλεμο. Και μέσα από αυτή την προσπάθεια σφυρηλατήθηκαν οι δεσμοί της Ενωμένης Ευρώπης.

Σήμερα η Ενωμένη Ευρώπη αντιμετωπίζει μια ασύμμετρη απειλή. Εξίσου σοβαρή. Μόνο ενωμένη, και με την ίδια αποφασιστικότητα, θα ανταπεξέλθει. Ενωμένη σε μια προσπάθεια που θα πάρει χρόνο, θα χρειαστεί πόρους και μέσα, στρατιωτικά και μη, και δυστυχώς θα έχει και άλλα θύματα.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Πράξη πολέμου χαρακτήρισε ο Γάλλος Πρόεδρος την αποτρόπαιη τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι. Και προειδοποίησε ότι η απάντηση της Γαλλίας θα είναι χωρίς έλεος. Περίπου τα ίδια λόγια είχε χρησιμοποιήσει ο Αμερικανός Πρόεδρος μετά την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου. Μπορεί όμως η Ευρώπη να αντιδράσει ανάλογα; Η Αμερική, με τα μέσα της υπερδύναμης και την αποφασιστικότητα που την διακρίνει ενεπλάκη σ’ ένα πολυμέτωπο πόλεμο. Προσδιορίζοντας τη ρίζα της γένεσης της αόρατης μάστιγας της τρομοκρατίας σε κρατικές οντότητες που συγκροτούσαν τον άξονα του κακού. Φέρνοντας έτσι την σύγκρουση σε ένα πεδίο που υπερτερούσαν τα δικά της συγκριτικά πλεονεκτήματα. Και εν τέλει εξουθενώνοντας την Αλ Κάιντα. Η μάχη κερδήθηκε. Αλλά όχι ο πόλεμος. Το σχέδιο του εκδημοκρατισμού των καθεστώτων της Μέσης Ανατολής απέτυχε. Και η Αραβική Άνοιξη εξελίχθηκε σε Αραβικό Χειμώνα. Και αστάθεια. Στο Ιράκ, στη Λιβύη, στη Συρία. Και μια νέα, ακόμη πιο φρικτή, απειλή. Τον ISIS.

Η Ευρώπη σήμερα είναι πολύ πιο ευάλωτη. Και από άποψη ισχύος και από άποψη συνοχής. Και υπάρχει ο κίνδυνος παλινδρόμησης. Από την ευρωπαϊκή πίσω στην εθνική πολιτική. Κάτι που φαίνεται ήδη από τις πρώτες αντιδράσεις στο προσφυγικό. Κλείσιμο των συνόρων και μετατόπιση του προβλήματος στο γείτονα. Ή στη χώρα εισόδου, που θα σημάνει άμεσους κινδύνους για τη χώρα μας. Ο κίνδυνος του ευρωσκεπτικισμού ελλοχεύει. Και η ελεύθερη διακίνηση πολιτών στα πλαίσια της συνθήκης Σένγκεν κινδυνεύει. Άλλωστε αυτός είναι και ο στόχος της ισλαμικής τρομοκρατίας. Να καταστείλει την ατζέντα της παγκοσμιοποίησης και της ελευθερίας. Να οδηγήσει σε κλείσιμο συνόρων, να επιβάλει ψυχολογία οιονεί πολιορκίας. Να διαχύσει το συναίσθημα ότι ο αόρατος εχθρός βρίσκεται εντός των πυλών. Έτοιμος να χτυπήσει ανά πάσα στιγμή οπουδήποτε και οποιονδήποτε. Αδιακρίτως. Να ανατρέψει τον τρόπο ζωής των κοσμικών δημοκρατιών και ανοιχτών κοινωνιών της Δύσης. Όπως κατεξοχήν τον συμβολίζει το Παρίσι. Και εν τέλει να διαλύσει τα θεμέλια του κοινωνικού συμβολαίου των δυτικών κοινωνιών. Μετατρέποντας τις σε φοβικά φρούρια.

Δημοκρατία και ελευθερία δεν μπορεί να υπάρξουν χωρίς ασφάλεια. Και σ’αυτή τη φάση της διαλεκτικής της βίας δεν χωράει αναποφασιστικότητα. Αναπόδραστα η Γαλλία δεν μπορεί ούτε πρέπει να αντιμετωπίσει τον πόλεμο αυτό μόνη. Ούτε καν η Ευρώπη. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του ISIS επιβάλλει το συντονισμό των κινήσεων της Δύσης μέσα από τη νατοϊκή συμμαχία. Και σε συνεννόηση με τις άλλες μεγάλες δυνάμεις. Στον πόλεμο αυτό κατά της τρομοκρατίας η χώρα μας δεν έχει την πολυτέλεια των ιδεοληψιών της κυβέρνησης. Τυχόν ενδοιασμοί και επιφυλάξεις θα μας οδηγήσουν σε απομόνωση με απροσδιόριστες συνέπειες για την εθνική μας ασφάλεια.