Για πενήντα και πλέον χρόνια ήταν το αγκάθι στα πλευρά της υπερδύναμης. Ένα προπύργιο του σοβιετικού μπλοκ στην αυλή της Αμερικής. Από το 1959, που κατέλαβε την εξουσία, όλοι οι πρόεδροι των ΗΠΑ επιχείρησαν την ανατροπή του με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Ο Κάστρο όχι μόνο επιβίωσε αλλά έκανε και εξαγωγή της επανάστασης στις χώρες της Λατινικής Αμερικής και του Τρίτου κόσμου. Πολλοί εζήλωσαν τη δόξα του, όπως ο Ορτέγα στη Νικαράγουα, ή ο Τσάβες στη Βενεζουέλα.

Ανέτρεψε το διεφθαρμένο καθεστώς του Μπατίστα ευαγγελιζόμενος τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη. Σε αντίθεση με το εξωραϊστικό αφήγημα της καθ ημάς αριστεράς, έστησε ένα στυγνό καθεστώς. Με εκτελέσεις, εξορισμούς, πολιτικούς κρατούμενους, λογοκρισία και καταπίεση. Δεκάδες χιλιάδων Κουβανών διέφυγαν με όποιο τρόπο μπορούσαν, κυρίως στην Αμερική, όπου αποτέλεσαν μια ισχυρή ομάδα πίεσης για την ανατροπή του.

Το μπράντεφερ με την υπερδύναμη άρχισε νωρίς. Το 1961 παραστρατιωτικές ομάδες υπό την καθοδήγηση της CIA έκαναν απόβαση στον κόλπο των χοίρων με σκοπό την ανατροπή του. Έχοντας έγκαιρη πληροφόρηση από τη Σοβιετική Ένωση ο Κάστρο μπόρεσε να αποκρούσει την εισβολή και να εδραιώσει το καθεστώς του.

Η αντιπαλότητα με την υπερδύναμη τον έσπρωξε στην πιο παράλογη κίνηση στην πλανητική σκακιέρα. Έπεισε τους σοβιετικούς να τοποθετήσουν, κάτω απο τη μύτη των αμερικανών, βαλλιστικούς πυραύλους στην Κούβα. Αποφασισμένος να παρασύρει τη χώρα του και τον κόσμο στον πυρηνικό όλεθρο. Η επιχείρηση ανακαλύφθηκε και στις 13 ημέρες της πυραυλικής κρίσης της Κούβας, που ακολούθησαν, ο κόσμος έφτασε μια ανάσα από το πυρηνικό ολοκαύτωμα. Ένα βήμα πριν το χείλος του γκρεμού, ο Χρουστσόφ υποχώρησε αδειάζοντας τον Κάστρο. Οι πύραυλοι αποσύρθηκαν από την Κούβα, οι Αμερικανοί για να χρυσώσουν το χάπι στους Σοβιετικούς απέσυραν τους πυραύλους Τζούπιτερ από την Τουρκία, και οι σκέψεις για εισβολή στην Κούβα εγκαταλείφθηκαν. Ο Κάστρο επιβίωσε απομονωμένος, κυρίως χάρη στην οικονομική βοήθεια της Σοβιετικής Ένωσης.

Με το τέλος του ψυχρού πολέμου και τον περιορισμό της ρωσικής βοήθειας, το αμερικανικό εμπάργκο ανέδειξε και επέτεινε τα αδιέξοδα του κουβανικού μοντέλου. Όταν ο Κάστρο παρέδωσε την σκυτάλη της εξουσίας στον αδελφό του, καταβεβλημένος από τον χρόνο και την ασθένεια, άρχισε μια αργή καθεστωτική αλλαγή και στο τελευταίο απομεινάρι του σοβιετικού κομμουνισμού. Με το ιστορικό άνοιγμα του Ομπάμα και τον πραγματισμό του Ραούλ Κάστρο οι σχέσεις των δυο χωρών άρχισαν να αποκαθίστανται. Η Κούβα άρχισε σιγά σιγά ν´ανοίγει στον έξω κόσμο. Το παραπέτασμα τραβήχθηκε και φάνηκαν τα τραγικά αδιέξοδα μιας κοινωνίας που της σταμάτησαν βίαια το ρολόι του χρόνου στη δεκαετία του 60.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Η έκθεση της ευρωπαϊκής επιτροπής για το εκπαιδευτικό μας σύστημα για το 2015, ήταν κόλαφος για τη κυβέρνηση. Γιατί διαπιστώνει την υποβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος σε όλες τις βαθμίδες. Τη συνολική οπισθοδρόμηση που συντελέστηκε τους τελευταίους είκοσι μήνες. Και το ξήλωμα των μεταρρυθμίσεων που είχαν προχωρήσει τα τελευταία χρόνια.

Το πρώτο και κύριο πρόβλημα είναι η αναστολή της διαδικασίας αξιολόγησης εκπαιδευτικών και σχολικών μονάδων. Υπενθυμίζω ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα είχε το θλιβερό προνόμιο να είναι, για πολλά χρόνια, το μόνο εκπαιδευτικό σύστημα ευρωπαϊκής χώρας χωρίς διαδικασίες αξιολόγησης. Επαναφέραμε τη διαδικασία της αξιολόγησης με πολύ κόπο μετά από 32 χρόνια. Χρειάστηκε το έσχατο μέτρο της επιστράτευσης για να καμφθεί η συντεχνία των συνδικαλιστών που αντιδρούσε στην αξιολόγηση απειλώντας με την απεργία τους να τινάξουν τις πανελλαδικές εξετάσεις του 2013 στον αέρα. Αλλά η αξιολόγηση δεν αφορούσε μόνο τη δευτεροβάθμια και πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Για πρώτη φορά εφαρμόστηκε και ολοκληρώθηκε η αξιολόγηση όλων των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ. Και άρχισε και η διαδικασία ακαδημαϊκής πιστοποίησης. Σ αυτά είχε αντιδράσει λυσσαλέα τότε ο ΣΥΡΙΖΑ ως αντιπολίτευση και έσπευσε να τα καταργήσει ως κυβέρνηση.

Κατήργησαν τη βάση του δέκα στη γλώσσα και τα μαθηματικά που είχαμε θεσμοθετήσει το 2013 με το νομοσχέδιο του νέου λυκείου, όπως κατήργησαν και τα πρότυπα σχολεία. Σε μια λογική ήσσονος προσπάθειας και ισοπέδωσης προς τα κάτω.

Η έκθεση επίσης τους εγκαλεί για τον περιορισμό της ελευθερίας των ιδιωτικών φορέων εκπαίδευσης στη χώρα. Κατήργησαν τις αλλαγές που κάναμε, που ουσιαστικά εκσυγχρόνιζαν τον τρόπο λειτουργίας των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων. Δίνοντας τη δυνατότητα στους ιδιοκτήτες των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων να επιλέγουν και να αξιολογούν τους εκπαιδευτικούς τους. Ενώ η πολιτεία διατηρούσε την εποπτεία του εκπαιδευτικού προγράμματος και της εν γένει εκπαιδευτικής λειτουργίας των ιδιωτικών σχολείων.

Επικριτική είναι η έκθεση για την αλλαγή του συστήματος επιλογής και μοριοδότησης προϊσταμένων σχολικών μονάδων. Και η εκδοχή του ολοήμερου σχολείου του κ. Φίλη δεν έπεισε ούτε την κοινωνία, ούτε φυσικά την ευρωπαϊκή επιτροπή. Γιατί δεν συνιστά επέκταση του θεσμού, όπως ισχυρίστηκαν, αλλά υποβάθμιση του.

Κατακρίνονται και για την απαξίωση των συμβουλίων των Ιδρυμάτων και την συνολική οπισθοδρόμηση στη τριτοβάθμια εκπαίδευση. Την ανακοπή του εξορθολογισμού του ακαδημαϊκού χάρτη της χώρας. Που άφησε αναξιοποίητη και χωρίς συνέχεια, τη πρώτη σοβαρή προσπάθεια μαζέματος του άναρχου ακαδημαϊκού χάρτη της χώρας, που κάναμε με το σχέδιο Αθηνά.

Εν ολίγοις, η έκθεση της επιτροπής είναι μια θλιβερή επισήμανση της επιστροφής στις κακοδαιμονίες του παρελθόντος. Ο εκτροχιασμός του εκπαιδευτικού μας συστήματος είναι η χειρότερη κληρονομιά που αφήνει η απερχόμενη κυβέρνηση.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Ο Ομπάμα επέλεξε τη γενέτειρα της δημοκρατίας για να κάνει ένα εμπνευσμένο εγκώμιο στο δημοκρατικό πολίτευμα. Για να κάνει έναν απολογισμό μιας γενικά επιτυχημένης προεδρίας, υπερασπιζόμενος την υστεροφημία του. Και να φωταγωγήσει για την Ελλάδα την έξοδο από τη κρίση. Με τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων από εμάς και την ελάφρυνση του χρέους, από τους ευρωπαίους.

Ήταν μια ιστορική ομιλία γιατί ένας πεπεισμένος φιλελεύθερος ιδεαλιστής εξήγησε με μακροιστορικούς όρους γιατί οι αρχές και οι αξίες της δημοκρατίας βρίσκονται στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Με τη σύνδεση του νήματος των αξιών του δημοκρατικού πολιτεύματος από την Αθήνα του Περικλή, στο Διαφωτισμό, στους ιδρυτές της Αμερικανικής δημοκρατίας, ο Ομπάμα έδειξε τη μακροβιότητα της δημοκρατίας και την ηθική της υπεροχή. Ιδιαίτερα σε μια εποχή που η δημοκρατία δοκιμάζεται από τις δυνάμεις που απελευθερώνει η παγκοσμιοποίηση, η τεχνολογία, και οι νέες φάσεις του καπιταλισμού. Που φέρνουν κοινωνικές αλλαγές και γεννούν νέες διαχωριστικές γραμμές και ανισότητες. Με τους πολίτες, λόγω της τεχνολογίας, να έχουν άμεση επίγνωση αυτών των ανισοτήτων και, γι αυτό, μικρή ανοχή. Η απάντηση, όμως, δεν είναι το πισωγύρισμα στο γαλατικό χωριό. Δεν μπορεί να υπάρξει καταφύγιο στο κλείσιμο των συνόρων, στον εθνικισμό, στη φυλή, στα τείχη.

Η φύση της τεχνολογίας, άλλωστε, το κάνει αδύνατο. Η απάντηση είναι διόρθωση πορείας. Ανοιχτές αγορές, σε συνδυασμό με τη δημοκρατία, την ανοιχτή κοινωνία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και πιο δίκαιη κατανομή πλούτου.

Ο Ομπάμα, ουσιαστικά προειδοποιεί για τις δυνάμεις που βρίσκονται στη λάθος πλευρά της ιστορίας. Η ασυνήθιστη, σε ένταση συμμετοχή του στη προεκλογική εκστρατεία των ΗΠΑ πρόδιδε, άλλωστε, ότι την αντιμετώπιζε με όρους μακροιστορικούς. Όπως είχε πεί κάποτε για τον Μακκειν ότι βρίσκεται στη λάθος πλευρά της ιστορίας το ίδιο θεωρεί και για τον Τραμπ. Οι επιρροές του από τον Reinhold Niebuhr (The Children of Light and the Children of Darkness) είναι προφανείς. Ο Πούτιν, η Λεπέν, ο Ερντογάν, είναι τα παιδιά του σκότους. Με την οικονομική κρίση να δοκιμάζει τη δημοκρατία ο Ομπάμα φοβάται ότι ανελεύθερα καθεστώτα και δημαγωγοί οδηγούν το πλανήτη σε μια περίοδο ενός νέου μεσοπόλεμου.

Η πολιτική του φιλοσοφία είναι ουιλσονιανών καταβολών. Στην ιδεαλιστική αντίληψη του για το πεπρωμένο του αμερικανικού έθνους. Την εδραίωση της ειρήνης μέσα από την εξάπλωση της δημοκρατίας. Και την υπηρεσία του εθνικού συμφέροντος μέσα από την προσήλωση σε ένα οικουμενικό σύστημα κανόνων δικαίου.

Δεν έχει υπάρξει, μετά τον Γούντροου Ουίλσον, πρόεδρος των ΗΠΑ που να έχει αρθρώσει και ακολουθήσει, χωρίς ενδοιασμούς, ένα ιδεαλιστικό δόγμα στην εξωτερική πολιτική.

Στη περίπτωση του Ουίλσον, η βύθιση του Λουζιτάνια από τους Γερμανούς έδειξε τα όρια αυτής της πολιτικής οδηγώντας στην είσοδο της Αμερικής στο πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Η Αμερική από φάρος της δημοκρατίας μετατράπηκε σε σταυροφόρο της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Το τέλος του πολέμου ακολούθησε το μεγαλειώδες εγχείρημα της εδραίωσης της ειρήνης μέσω της Κοινωνίας των Εθνών. Για να διαλυθεί από την άνοδο του φασισμού και το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Αυτή την ελικοειδή πορεία της ιστορίας αντιλαμβάνεται ο Ομπάμα. Βλέποντας τη δημοκρατία να απειλείται, φοβάται για την ειρήνη. Προφητεύει μια ιστορική περίοδο αναταράξεων. Καλώντας τους πολίτες να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Γιατί όλα εξαρτώνται από τους πολίτες. Ο δήμος, οι πολίτες, we the people λέει ο Ομπάμα, έχουν την ευθύνη να κάμψουν το τόξο της ιστορίας προς τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη. Τις αξίες που οι βαθιές φιλοσοφικές του πεποιθήσεις και η βιωματική πολιτική του εμπειρία τον έχουν πείσει ότι είναι στη σωστή πλευρά της ιστορίας.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Το τέλος του ψυχρού πολέμου έφερε μια περίοδο ευφορίας και θριάμβου στο δυτικό κόσμο. Δεν ήταν μόνο η επικράτηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής απέναντι στο μοντέλο του σοβιετικού κομμουνισμού. Ήταν και η προσδοκία της πλανητικής διάχυσης του δυτικού μοντέλου μέσω της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογικής επανάστασης. Το τέλος της ιστορίας.

Η επικράτηση ενός κοσμοπολίτικου φιλελευθερισμού που αντλούσε την προέλευση του από τους φιλοσόφους του διαφωτισμού του 18ου αιώνα. Στην Ευρώπη αυτό εκφράστηκε μέσα από την ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, της πολυπολιτισμικότητας, και της σύγκλισης των παραδοσιακών κομμάτων σε μια πολιτική πραγματισμού. Το κέντρο των αποφάσεων από τις εθνικές κυβερνήσεις μεταφέρθηκε σε υπερεθνικές οντότητες, και από εκλεγμένους άρχοντες στην ευρωπαϊκή γραφειοκρατία. Τα κράτη σιγά-σιγά έχαναν τον έλεγχο των συνόρων τους και τη νομισματική τους πολιτική.

Αυτό όμως, παράλληλα, διάβρωνε την ισχύ και τη νομιμοποίηση των παραδοσιακών κομμάτων και των εθνικών πολιτικών ελίτ.

Για τις υπόλοιπες χώρες, εκτός δυτικών συνόρων, ο εκδημοκρατισμός των πολιτικών τους θεσμών και η φιλελευθεροποίηση των οικονομιών τους φάνταζε μονόδρομος.

Τα ανησυχητικά σημάδια της ανάκαμψης του εθνικισμού στα Βαλκάνια και της ακροδεξιάς στην Ευρώπη τη δεκαετία του 90 μάλλον αγνοήθηκαν. Και μετά ήρθε η 11η Σεπτεμβρίου, και η οικονομική κρίση του 2008. Το τέλος ενός κύκλου της ιστορίας διαδέχθηκε ένας άλλος πολύ πιο βίαιος. Το πέρασμα στη μεταβιομηχανική φάση του καπιταλισμού, η παγκοσμιοποίηση, και η οικονομική κρίση του 2008, ανέτρεψαν κοινωνικές ισορροπίες. Έφεραν μια νέα και άνιση κατανομή πλούτου και ισχύος, και νέα κοινωνική διαστρωμάτωση. Και νέα μεταναστευτικά ρεύματα να απειλούν τη συνοχή των δυτικών κοινωνιών.

Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη στις ΗΠΑ, το 65% των λευκών αμερικανών θα ψήφιζε ένα κόμμα που θα έβαζε φραγμό στη μαζική μετανάστευση, θα δημιουργούσε θέσεις εργασίας για αμερικανούς εργάτες, θα προάσπιζε την αμερικανική χριστιανική κληρονομιά, και θα αντιμετώπιζε την απειλή του Ισλάμ. Όταν ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός δεν φέρνει ευκαιρίες και ευημερία οι αποπροσανατολισμένοι και δυσαρεστημένοι πολίτες είναι ευάλωτοι στη δημαγωγία και στο λαϊκισμό. Το κλίμα αυτό εκμεταλλεύτηκε ο Τραμπ. Δημιούργησε ένα αφήγημα πέρα από την κλασσική ρητορική του ρεπουμπλικανικού κόμματος για την οικονομία, τη μείωση των φόρων και τις παραδοσιακές αξίες. Και κέρδισε τις εκλογές ως γνήσιος εκφραστής της λαϊκής δυσαρέσκειας απέναντι στη διεφθαρμένη ελίτ. Η Ευρώπη, άλλωστε, είχε δείξει το δρόμο. Στη χώρα μας, στην Ουγγαρία, στη Πολωνία, στη Σλοβακία, αλλά και στη Γαλλία και την Ιταλία ο λαϊκισμός από το περιθώριο της πολιτικής είχε ήδη αναδειχθεί σε κυρίαρχο ρεύμα. Ναρκοθετώντας το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Με το Brexit να βάζει τέλος στην περίοδο ευφορίας που είχε διαμορφωθεί με το τέλος του ψυχρού πολέμου.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”