Φιντέλ Κάστρο

Φιντέλ Κάστρο

Για πενήντα και πλέον χρόνια ήταν το αγκάθι στα πλευρά της υπερδύναμης. Ένα προπύργιο του σοβιετικού μπλοκ στην αυλή της Αμερικής. Από το 1959, που κατέλαβε την εξουσία, όλοι οι πρόεδροι των ΗΠΑ επιχείρησαν την ανατροπή του με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Ο Κάστρο όχι μόνο επιβίωσε αλλά έκανε και εξαγωγή της επανάστασης στις χώρες της Λατινικής Αμερικής και του Τρίτου κόσμου. Πολλοί εζήλωσαν τη δόξα του, όπως ο Ορτέγα στη Νικαράγουα, ή ο Τσάβες στη Βενεζουέλα.

Ανέτρεψε το διεφθαρμένο καθεστώς του Μπατίστα ευαγγελιζόμενος τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη. Σε αντίθεση με το εξωραϊστικό αφήγημα της καθ ημάς αριστεράς, έστησε ένα στυγνό καθεστώς. Με εκτελέσεις, εξορισμούς, πολιτικούς κρατούμενους, λογοκρισία και καταπίεση. Δεκάδες χιλιάδων Κουβανών διέφυγαν με όποιο τρόπο μπορούσαν, κυρίως στην Αμερική, όπου αποτέλεσαν μια ισχυρή ομάδα πίεσης για την ανατροπή του.

Το μπράντεφερ με την υπερδύναμη άρχισε νωρίς. Το 1961 παραστρατιωτικές ομάδες υπό την καθοδήγηση της CIA έκαναν απόβαση στον κόλπο των χοίρων με σκοπό την ανατροπή του. Έχοντας έγκαιρη πληροφόρηση από τη Σοβιετική Ένωση ο Κάστρο μπόρεσε να αποκρούσει την εισβολή και να εδραιώσει το καθεστώς του.

Η αντιπαλότητα με την υπερδύναμη τον έσπρωξε στην πιο παράλογη κίνηση στην πλανητική σκακιέρα. Έπεισε τους σοβιετικούς να τοποθετήσουν, κάτω απο τη μύτη των αμερικανών, βαλλιστικούς πυραύλους στην Κούβα. Αποφασισμένος να παρασύρει τη χώρα του και τον κόσμο στον πυρηνικό όλεθρο. Η επιχείρηση ανακαλύφθηκε και στις 13 ημέρες της πυραυλικής κρίσης της Κούβας, που ακολούθησαν, ο κόσμος έφτασε μια ανάσα από το πυρηνικό ολοκαύτωμα. Ένα βήμα πριν το χείλος του γκρεμού, ο Χρουστσόφ υποχώρησε αδειάζοντας τον Κάστρο. Οι πύραυλοι αποσύρθηκαν από την Κούβα, οι Αμερικανοί για να χρυσώσουν το χάπι στους Σοβιετικούς απέσυραν τους πυραύλους Τζούπιτερ από την Τουρκία, και οι σκέψεις για εισβολή στην Κούβα εγκαταλείφθηκαν. Ο Κάστρο επιβίωσε απομονωμένος, κυρίως χάρη στην οικονομική βοήθεια της Σοβιετικής Ένωσης.

Με το τέλος του ψυχρού πολέμου και τον περιορισμό της ρωσικής βοήθειας, το αμερικανικό εμπάργκο ανέδειξε και επέτεινε τα αδιέξοδα του κουβανικού μοντέλου. Όταν ο Κάστρο παρέδωσε την σκυτάλη της εξουσίας στον αδελφό του, καταβεβλημένος από τον χρόνο και την ασθένεια, άρχισε μια αργή καθεστωτική αλλαγή και στο τελευταίο απομεινάρι του σοβιετικού κομμουνισμού. Με το ιστορικό άνοιγμα του Ομπάμα και τον πραγματισμό του Ραούλ Κάστρο οι σχέσεις των δυο χωρών άρχισαν να αποκαθίστανται. Η Κούβα άρχισε σιγά σιγά ν´ανοίγει στον έξω κόσμο. Το παραπέτασμα τραβήχθηκε και φάνηκαν τα τραγικά αδιέξοδα μιας κοινωνίας που της σταμάτησαν βίαια το ρολόι του χρόνου στη δεκαετία του 60.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Εκτροχιασμός

Εκτροχιασμός

Η έκθεση της ευρωπαϊκής επιτροπής για το εκπαιδευτικό μας σύστημα για το 2015, ήταν κόλαφος για τη κυβέρνηση. Γιατί διαπιστώνει την υποβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος σε όλες τις βαθμίδες. Τη συνολική οπισθοδρόμηση που συντελέστηκε τους τελευταίους είκοσι μήνες. Και το ξήλωμα των μεταρρυθμίσεων που είχαν προχωρήσει τα τελευταία χρόνια.

Το πρώτο και κύριο πρόβλημα είναι η αναστολή της διαδικασίας αξιολόγησης εκπαιδευτικών και σχολικών μονάδων. Υπενθυμίζω ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα είχε το θλιβερό προνόμιο να είναι, για πολλά χρόνια, το μόνο εκπαιδευτικό σύστημα ευρωπαϊκής χώρας χωρίς διαδικασίες αξιολόγησης. Επαναφέραμε τη διαδικασία της αξιολόγησης με πολύ κόπο μετά από 32 χρόνια. Χρειάστηκε το έσχατο μέτρο της επιστράτευσης για να καμφθεί η συντεχνία των συνδικαλιστών που αντιδρούσε στην αξιολόγηση απειλώντας με την απεργία τους να τινάξουν τις πανελλαδικές εξετάσεις του 2013 στον αέρα. Αλλά η αξιολόγηση δεν αφορούσε μόνο τη δευτεροβάθμια και πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Για πρώτη φορά εφαρμόστηκε και ολοκληρώθηκε η αξιολόγηση όλων των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ. Και άρχισε και η διαδικασία ακαδημαϊκής πιστοποίησης. Σ αυτά είχε αντιδράσει λυσσαλέα τότε ο ΣΥΡΙΖΑ ως αντιπολίτευση και έσπευσε να τα καταργήσει ως κυβέρνηση.

Κατήργησαν τη βάση του δέκα στη γλώσσα και τα μαθηματικά που είχαμε θεσμοθετήσει το 2013 με το νομοσχέδιο του νέου λυκείου, όπως κατήργησαν και τα πρότυπα σχολεία. Σε μια λογική ήσσονος προσπάθειας και ισοπέδωσης προς τα κάτω.

Η έκθεση επίσης τους εγκαλεί για τον περιορισμό της ελευθερίας των ιδιωτικών φορέων εκπαίδευσης στη χώρα. Κατήργησαν τις αλλαγές που κάναμε, που ουσιαστικά εκσυγχρόνιζαν τον τρόπο λειτουργίας των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων. Δίνοντας τη δυνατότητα στους ιδιοκτήτες των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων να επιλέγουν και να αξιολογούν τους εκπαιδευτικούς τους. Ενώ η πολιτεία διατηρούσε την εποπτεία του εκπαιδευτικού προγράμματος και της εν γένει εκπαιδευτικής λειτουργίας των ιδιωτικών σχολείων.

Επικριτική είναι η έκθεση για την αλλαγή του συστήματος επιλογής και μοριοδότησης προϊσταμένων σχολικών μονάδων. Και η εκδοχή του ολοήμερου σχολείου του κ. Φίλη δεν έπεισε ούτε την κοινωνία, ούτε φυσικά την ευρωπαϊκή επιτροπή. Γιατί δεν συνιστά επέκταση του θεσμού, όπως ισχυρίστηκαν, αλλά υποβάθμιση του.

Κατακρίνονται και για την απαξίωση των συμβουλίων των Ιδρυμάτων και την συνολική οπισθοδρόμηση στη τριτοβάθμια εκπαίδευση. Την ανακοπή του εξορθολογισμού του ακαδημαϊκού χάρτη της χώρας. Που άφησε αναξιοποίητη και χωρίς συνέχεια, τη πρώτη σοβαρή προσπάθεια μαζέματος του άναρχου ακαδημαϊκού χάρτη της χώρας, που κάναμε με το σχέδιο Αθηνά.

Εν ολίγοις, η έκθεση της επιτροπής είναι μια θλιβερή επισήμανση της επιστροφής στις κακοδαιμονίες του παρελθόντος. Ο εκτροχιασμός του εκπαιδευτικού μας συστήματος είναι η χειρότερη κληρονομιά που αφήνει η απερχόμενη κυβέρνηση.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Προφήτης

Προφήτης

Ο Ομπάμα επέλεξε τη γενέτειρα της δημοκρατίας για να κάνει ένα εμπνευσμένο εγκώμιο στο δημοκρατικό πολίτευμα. Για να κάνει έναν απολογισμό μιας γενικά επιτυχημένης προεδρίας, υπερασπιζόμενος την υστεροφημία του. Και να φωταγωγήσει για την Ελλάδα την έξοδο από τη κρίση. Με τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων από εμάς και την ελάφρυνση του χρέους, από τους ευρωπαίους.

Ήταν μια ιστορική ομιλία γιατί ένας πεπεισμένος φιλελεύθερος ιδεαλιστής εξήγησε με μακροιστορικούς όρους γιατί οι αρχές και οι αξίες της δημοκρατίας βρίσκονται στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Με τη σύνδεση του νήματος των αξιών του δημοκρατικού πολιτεύματος από την Αθήνα του Περικλή, στο Διαφωτισμό, στους ιδρυτές της Αμερικανικής δημοκρατίας, ο Ομπάμα έδειξε τη μακροβιότητα της δημοκρατίας και την ηθική της υπεροχή. Ιδιαίτερα σε μια εποχή που η δημοκρατία δοκιμάζεται από τις δυνάμεις που απελευθερώνει η παγκοσμιοποίηση, η τεχνολογία, και οι νέες φάσεις του καπιταλισμού. Που φέρνουν κοινωνικές αλλαγές και γεννούν νέες διαχωριστικές γραμμές και ανισότητες. Με τους πολίτες, λόγω της τεχνολογίας, να έχουν άμεση επίγνωση αυτών των ανισοτήτων και, γι αυτό, μικρή ανοχή. Η απάντηση, όμως, δεν είναι το πισωγύρισμα στο γαλατικό χωριό. Δεν μπορεί να υπάρξει καταφύγιο στο κλείσιμο των συνόρων, στον εθνικισμό, στη φυλή, στα τείχη.

Η φύση της τεχνολογίας, άλλωστε, το κάνει αδύνατο. Η απάντηση είναι διόρθωση πορείας. Ανοιχτές αγορές, σε συνδυασμό με τη δημοκρατία, την ανοιχτή κοινωνία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και πιο δίκαιη κατανομή πλούτου.

Ο Ομπάμα, ουσιαστικά προειδοποιεί για τις δυνάμεις που βρίσκονται στη λάθος πλευρά της ιστορίας. Η ασυνήθιστη, σε ένταση συμμετοχή του στη προεκλογική εκστρατεία των ΗΠΑ πρόδιδε, άλλωστε, ότι την αντιμετώπιζε με όρους μακροιστορικούς. Όπως είχε πεί κάποτε για τον Μακκειν ότι βρίσκεται στη λάθος πλευρά της ιστορίας το ίδιο θεωρεί και για τον Τραμπ. Οι επιρροές του από τον Reinhold Niebuhr (The Children of Light and the Children of Darkness) είναι προφανείς. Ο Πούτιν, η Λεπέν, ο Ερντογάν, είναι τα παιδιά του σκότους. Με την οικονομική κρίση να δοκιμάζει τη δημοκρατία ο Ομπάμα φοβάται ότι ανελεύθερα καθεστώτα και δημαγωγοί οδηγούν το πλανήτη σε μια περίοδο ενός νέου μεσοπόλεμου.

Η πολιτική του φιλοσοφία είναι ουιλσονιανών καταβολών. Στην ιδεαλιστική αντίληψη του για το πεπρωμένο του αμερικανικού έθνους. Την εδραίωση της ειρήνης μέσα από την εξάπλωση της δημοκρατίας. Και την υπηρεσία του εθνικού συμφέροντος μέσα από την προσήλωση σε ένα οικουμενικό σύστημα κανόνων δικαίου.

Δεν έχει υπάρξει, μετά τον Γούντροου Ουίλσον, πρόεδρος των ΗΠΑ που να έχει αρθρώσει και ακολουθήσει, χωρίς ενδοιασμούς, ένα ιδεαλιστικό δόγμα στην εξωτερική πολιτική.

Στη περίπτωση του Ουίλσον, η βύθιση του Λουζιτάνια από τους Γερμανούς έδειξε τα όρια αυτής της πολιτικής οδηγώντας στην είσοδο της Αμερικής στο πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Η Αμερική από φάρος της δημοκρατίας μετατράπηκε σε σταυροφόρο της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Το τέλος του πολέμου ακολούθησε το μεγαλειώδες εγχείρημα της εδραίωσης της ειρήνης μέσω της Κοινωνίας των Εθνών. Για να διαλυθεί από την άνοδο του φασισμού και το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Αυτή την ελικοειδή πορεία της ιστορίας αντιλαμβάνεται ο Ομπάμα. Βλέποντας τη δημοκρατία να απειλείται, φοβάται για την ειρήνη. Προφητεύει μια ιστορική περίοδο αναταράξεων. Καλώντας τους πολίτες να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Γιατί όλα εξαρτώνται από τους πολίτες. Ο δήμος, οι πολίτες, we the people λέει ο Ομπάμα, έχουν την ευθύνη να κάμψουν το τόξο της ιστορίας προς τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη. Τις αξίες που οι βαθιές φιλοσοφικές του πεποιθήσεις και η βιωματική πολιτική του εμπειρία τον έχουν πείσει ότι είναι στη σωστή πλευρά της ιστορίας.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Η επέλαση του λαϊκισμού

Η επέλαση του λαϊκισμού

Το τέλος του ψυχρού πολέμου έφερε μια περίοδο ευφορίας και θριάμβου στο δυτικό κόσμο. Δεν ήταν μόνο η επικράτηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής απέναντι στο μοντέλο του σοβιετικού κομμουνισμού. Ήταν και η προσδοκία της πλανητικής διάχυσης του δυτικού μοντέλου μέσω της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογικής επανάστασης. Το τέλος της ιστορίας.

Η επικράτηση ενός κοσμοπολίτικου φιλελευθερισμού που αντλούσε την προέλευση του από τους φιλοσόφους του διαφωτισμού του 18ου αιώνα. Στην Ευρώπη αυτό εκφράστηκε μέσα από την ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, της πολυπολιτισμικότητας, και της σύγκλισης των παραδοσιακών κομμάτων σε μια πολιτική πραγματισμού. Το κέντρο των αποφάσεων από τις εθνικές κυβερνήσεις μεταφέρθηκε σε υπερεθνικές οντότητες, και από εκλεγμένους άρχοντες στην ευρωπαϊκή γραφειοκρατία. Τα κράτη σιγά-σιγά έχαναν τον έλεγχο των συνόρων τους και τη νομισματική τους πολιτική.

Αυτό όμως, παράλληλα, διάβρωνε την ισχύ και τη νομιμοποίηση των παραδοσιακών κομμάτων και των εθνικών πολιτικών ελίτ.

Για τις υπόλοιπες χώρες, εκτός δυτικών συνόρων, ο εκδημοκρατισμός των πολιτικών τους θεσμών και η φιλελευθεροποίηση των οικονομιών τους φάνταζε μονόδρομος.

Τα ανησυχητικά σημάδια της ανάκαμψης του εθνικισμού στα Βαλκάνια και της ακροδεξιάς στην Ευρώπη τη δεκαετία του 90 μάλλον αγνοήθηκαν. Και μετά ήρθε η 11η Σεπτεμβρίου, και η οικονομική κρίση του 2008. Το τέλος ενός κύκλου της ιστορίας διαδέχθηκε ένας άλλος πολύ πιο βίαιος. Το πέρασμα στη μεταβιομηχανική φάση του καπιταλισμού, η παγκοσμιοποίηση, και η οικονομική κρίση του 2008, ανέτρεψαν κοινωνικές ισορροπίες. Έφεραν μια νέα και άνιση κατανομή πλούτου και ισχύος, και νέα κοινωνική διαστρωμάτωση. Και νέα μεταναστευτικά ρεύματα να απειλούν τη συνοχή των δυτικών κοινωνιών.

Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη στις ΗΠΑ, το 65% των λευκών αμερικανών θα ψήφιζε ένα κόμμα που θα έβαζε φραγμό στη μαζική μετανάστευση, θα δημιουργούσε θέσεις εργασίας για αμερικανούς εργάτες, θα προάσπιζε την αμερικανική χριστιανική κληρονομιά, και θα αντιμετώπιζε την απειλή του Ισλάμ. Όταν ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός δεν φέρνει ευκαιρίες και ευημερία οι αποπροσανατολισμένοι και δυσαρεστημένοι πολίτες είναι ευάλωτοι στη δημαγωγία και στο λαϊκισμό. Το κλίμα αυτό εκμεταλλεύτηκε ο Τραμπ. Δημιούργησε ένα αφήγημα πέρα από την κλασσική ρητορική του ρεπουμπλικανικού κόμματος για την οικονομία, τη μείωση των φόρων και τις παραδοσιακές αξίες. Και κέρδισε τις εκλογές ως γνήσιος εκφραστής της λαϊκής δυσαρέσκειας απέναντι στη διεφθαρμένη ελίτ. Η Ευρώπη, άλλωστε, είχε δείξει το δρόμο. Στη χώρα μας, στην Ουγγαρία, στη Πολωνία, στη Σλοβακία, αλλά και στη Γαλλία και την Ιταλία ο λαϊκισμός από το περιθώριο της πολιτικής είχε ήδη αναδειχθεί σε κυρίαρχο ρεύμα. Ναρκοθετώντας το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Με το Brexit να βάζει τέλος στην περίοδο ευφορίας που είχε διαμορφωθεί με το τέλος του ψυχρού πολέμου.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Τα σταφύλια της οργής

Τα σταφύλια της οργής

Έσπειρε ανέμους και θερίζει θύελλες. Σε πολλές πόλεις των ΗΠΑ, από την ανατολική ως τη δυτική ακτή χιλιάδες αμερικανοί διαδήλωσαν εναντίον του μόλις εκλεγέντος προέδρου τους. Άλλο ένα παράδοξο αυτών των αμερικανικών εκλογών. Αμφισβήτησε προεκλογικά την ετυμηγορία τους και τώρα αμφισβητούν τη προεδρία του. Ο Τραμπ κέρδισε διαιρώντας αλλά θα πρέπει να κυβερνήσει ενώνοντας. Η επινίκια ομιλία του δείχνει ότι αντιλαμβάνεται ότι θα χρειαστεί ισχυρή δόση πραγματισμού και τριγωνοποίησης στο κέντρο του πολιτικού φάσματος για να κυβερνήσει αποτελεσματικά. Δεν θα είναι εύκολο. Η πρωτοφανής και διχαστική προεκλογική πόλωση δεν θα ξεχαστεί εύκολα. Και τα δυο μεγάλα κόμματα παραμένουν στην ομηρία των ακραίων. Στο κόμμα των δημοκρατικών η Κλίντον κατηγορείται ήδη ότι έχασε τις εκλογές γιατί δεν πήρε τα μηνύματα της αντισυστημικής υποψηφιότητας Σάντερς. Την οικονομική ανασφάλεια και τις οικονομικές ανισότητες. Επέλεξε να διεξάγει μια καμπάνια βασισμένη στην εμπειρία της. Αγνοώντας το αντισυστημικό κλίμα των καιρών. Με ένα συμβατικό και άχρωμο μήνυμα «ισχυρότεροι μαζί». Όπως έκανε και το 2008 απέναντι σε ένα άλλο outsider, τον αφροαμερικανό Μπαρακ Ομπαμα. Και έχασε και πάλι. Είναι βέβαιο ότι, μετά τις εκλογές, το κόμμα των δημοκρατικών θα κινηθεί σε πιο ριζοσπαστικές θέσεις.

Στο ρεπουμπλικανικό κόμμα τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Η θριαμβευτική ανατροπή έφερε έναν πολιτικό μάβερικ στο Λευκό Οίκο καταπατώντας κάθε έννοια πολιτικής ορθότητας. Τα συνήθη κριτήρια χαρακτήρας, ταπεραμέντο, εμπειρία, γνώσεις, δεν φαίνεται να έπαιξαν ρόλο στην απόφαση των ψηφοφόρων. Οι ρεπουμπλικάνοι επικράτησαν επίσης στη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Ο νέος πρόεδρος έχει, έτσι, τη δυνατότητα να ορίσει τους επόμενους ισόβιους δικαστές στο Ανώτατο Δικαστήριο επηρεάζοντας την κοινωνική και ιδεολογική ατζέντα για πολλά χρόνια. Ο απόλυτος έλεγχος εκτελεστικής, νομοθετικής εξουσίας και του Ανωτάτου Δικαστηρίου θα βάλει σε πειρασμό τους ρεπουμπλικάνους να μετατρέψουν μια συγκυριακή εκλογή σε καθεστωτική αλλαγή. Για την οποία δεν έχουν εντολή.

Ο Τραμπ μπορεί να κέρδισε μια μάχη εναντίον του κατεστημένου απευθυνόμενος στην οργή, το θυμό και την ανασφάλεια των πολιτών. Δεν έχει κερδίσει τη μάχη των ιδεών. Δεν έχει ιδεολογικό mandate.

Μόλις 25% των ψηφοφόρων του υποστηρίζει τις θέσεις του για απέλαση παράτυπων μεταναστών. Και μόνο 41% υποστηρίζει την ιδέα ανέγερσης τείχους στα σύνορα με το Μεξικό. Το Obamacare που θέλει να καταργήσει υποστηρίζεται από το 47% των αμερικανών πολιτών. Και σε επιμέρους πολιτείες, δημοψηφισματικές πρωτοβουλίες των δημοκρατικών επικράτησαν. Υπερψηφίστηκε ο περιορισμός της οπλοκατοχής στη Καλιφόρνια, και υπερψηφίστηκε η αύξηση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος σε τέσσερις πολιτείες. Ενώ καταψηφίστηκαν μέτρα για το περιορισμό της χρήσης ηλιακής ενέργειας στη Φλόριδα.

Με άλλα λόγια, ο Τραμπ δεν ήλθε στην εξουσία λόγω της ταλάντωσης του πολιτικού εκκρεμούς προς τη βαθιά συντηρητική ατζέντα. Έρχεται στην εξουσία εκφράζοντας το θυμό και την ανασφάλεια πολιτών που βλέπουν την Αμερική να ανακάμπτει οικονομικά αλλά αυτοί να μένουν πίσω. Είναι οι πολίτες που αισθάνονται προδομένοι από το πολιτικό σύστημα.

Ο Τζον Στάινμπεκ στο αριστούργημα του “τα σταφύλια της οργής» περιέγραψε αυτή την οργή δίνοντας μας μια τοιχογραφία της αμερικανικής κοινωνίας μετά το κραχ του 1929. Σχηματικά, οι φετινές αμερικανικές εκλογές είναι οι εκλογές της οργής των πολιτών της «σκουριασμένης ζώνης», του rust belt. Είναι, στη μεγάλη πλειοψηφία, οι εκλογές της αντίδρασης των λευκών αμερικανών χωρίς πτυχίο. Όπως οι πολίτες των αποβιομηχανοποιημένων πολιτειών της αμερικανικής ενδοχώρας. Αυτοί είναι το αρχέτυπο του ψηφοφόρου που δίνει τη νίκη στο Τραμπ. Εκεί που άλλοτε χτυπούσε η καρδιά της βαριάς βιομηχανίας της Αμερικής. Οι περιοχές αυτές χτυπήθηκαν από την παγκοσμιοποίηση και το πέρασμα στη μεταβιομηχανική φάση του καπιταλισμού. Τα λατομεία άνθρακα και χάλυβα έκλεισαν, εργοστάσια μετακόμισαν σε πολιτείες με φτηνότερα εργατικά. Έμειναν τα κουφάρια από τα κλειστά εργοστάσια και πόλεις όπως το Ντιτρόιτ μετατράπηκαν σε πόλεις φαντάσματα. Κάποιες τοπικές οικονομίες ανέκαμψαν δίνοντας έμφαση στις υπηρεσίες και την υψηλή τεχνολογία. Η ανάκαμψη όμως άφησε πίσω τα εργατικά και μεσαία στρώματα με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο, που δεν είχαν τη δυνατότητα προσαρμογής στις νέες συνθήκες. Κάθε αλλαγή στο τρόπο παραγωγής, άλλωστε, και κάθε οικονομική κρίση, όπως αυτή του 2008, βάζει στο περιθώριο κοινωνικά στρώματα. Αυτό συνέβη και στις ΗΠΑ διευρύνοντας τις ανισότητες. Η παγκοσμιοποίηση και το μεταναστευτικό απειλούν αυτά ακριβώς τα στρώματα και δημιουργούν ένα κλίμα ξενοφοβίας και οικονομικού προστατευτισμού. Αυτοί οι πολίτες της Αμερικής, που μένουν πίσω, ήταν το ακροατήριο του Τράμπ. Που βλέπουν τους αφροαμερικανούς να τους ξεπερνούν σε γεννήσεις, και το 16% του αμερικανικού πληθυσμού να είναι πλέον μεξικάνοι. Αυτές τις εισοδηματικές και κοινωνικές ανισότητες και τα ζητήματα φύλλου και ταυτότητας, που διαιρούν και κατακερματίζουν την αμερικανική κοινωνία προέβαλε ο Τραμπ. Τη μαύρη τρύπα της αμερικανικής κοινωνίας και πολιτικής. Το αφήγημα του απλοϊκό και λαϊκίστικο. Η χώρα είναι διαλυμένη, οι πολιτικοί διεφθαρμένοι, το σύστημα ξοφλημένο. Ψηφίστε με για να ξανακάνω την Αμερική μεγάλη.

Μόνο που η λύση στα προβλήματα των στρωμάτων που εξέφρασε βρίσκεται στον ιδεολογικό αντίποδα του κόμματος που ηγείται και της τάξης που εκπροσωπεί. Κι εδώ βρίσκεται το παράδοξο του αποτελέσματος των εκλογών. Τα προβλήματα των πολιτών της “σκουριασμένης ζώνης» καλείται να επιλύσει ο εκπρόσωπος της «χρυσής ζώνης». Ένας δισεκατομμυριούχος που στο ιδιωτικό του τζετ έχει ζώνες ασφαλείας με χρυσές αγκράφες.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Στη σκιά του FBI και με φόντο ψυχροπολεμικό

Στη σκιά του FBI και με φόντο ψυχροπολεμικό

Ο J. Edgar Hoover δέσποσε στο αμερικανικό στερέωμα ως διευθυντής του FBI για δεκαετίες. Πολλές από τις πράξεις της μακράς του θητείας, υπό το φως της ιστορικής μελέτης, θεωρήθηκαν ως κατάχρηση εξουσίας. Αλλά αυτά συνέβησαν σε μια ταραγμένη ιστορική περίοδο. Η πρόσφατη δημόσια παρέμβαση του διευθυντή του FBI λίγες μέρες πριν τις εκλογές ήταν, τουλάχιστον, ασυνήθιστη. Το FBI φάνηκε ξαφνικά να εμπλέκεται στη προεδρική εκλογή με έναν τρόπο που λειτουργούσε εις βάρος της Κλίντον. Και γι αυτό προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων από το κόμμα των δημοκρατικών.

Οι τρέχουσες αμερικανικές εκλογές είναι πρωτόγνωρες από κάθε άποψη. Ένας λαϊκιστικός αντικομφορμισμός και μια πρωτοφανής πόλωση σκιάζουν τη διαδικασία. Και αυξάνουν το χάσμα ανάμεσα στους υποψηφίους σε όλα τα κρίσιμα θέματα. Την οικονομία, το ασφαλιστικό, τις αμβλώσεις, την οπλοκατοχή, το μεταναστευτικό, την εξωτερική πολιτική. Τα δυο παραδοσιακά κόμματα έχουν περιέλθει στην ομηρία των ακραίων. Ο Μπέρνι Σάντερς στο δημοκρατικό κόμμα και το tea party, αλλά και ο ίδιος ο Τραμπ στο ρεπουμπλικανικό κόμμα, λειτουργούν φυγόκεντρα προς διαμετρικά αντίθετες κατευθύνσεις. Πράγμα που κάνει την επόμενη μέρα της διακυβέρνησης να φαντάζει εξαιρετικά δύσκολη. Ο Ντικ Μόρρις, με τη περίφημη τριγωνοποίηση, έπεισε τον Μπιλ Κλίντον να ακολουθήσει μια πραγματιστική πολιτική. Συνθέτοντας στο κέντρο του πολιτικού φάσματος. Έτσι ανέκαμψε μετά την ήττα των δημοκρατικών στις ενδιάμεσες εκλογές του 1994 και επανεξελέγη στις προεδρικές εκλογές του 1996. Σήμερα τα δυο κόμματα όχι μόνο δεν δείχνουν πρόθεση να συνεργαστούν αλλά μπαίνουν σε διάταξη μάχης για την επόμενη μέρα. Ο εφιάλτης της κυβερνητικής παράλυσης, του gridlock, πλανάται πάνω από την Ουάσιγκτον.

Αλλά δεν είναι μόνο η οξύτητα της πολιτικής αντιπαράθεσης που ξενίζει. Και σε άλλες εκλογικές αναμετρήσεις είχαμε οξύτατες πολιτικές αντιπαραθέσεις. Υπήρξαν και ανώμαλες περίοδοι στην αμερικανική πολιτική ιστορία. Αλλά δεν υπήρξε αμφισβήτηση των δημοκρατικών θεσμών και των θεσμικών αντίβαρων του συστήματος. Για πρώτη φορά, ένας υποψήφιος για το ύπατο αξίωμα της υπερδύναμης αμφισβητεί την εκλογική διαδικασία και θέτει, εκ των προτέρων, θέμα εγκυρότητας του εκλογικού αποτελέσματος. Προσβάλοντας με το τρόπο αυτό τους θεσμούς και τις συμβάσεις της αμερικανικής δημοκρατίας. Οι βιτριολικές επιθέσεις του στα παραδοσιακά ΜΜΕ δυναμιτίζουν το κλίμα και φανατίζουν το κόσμο. Προπηλακίζεται δημοσιογράφος του CNN που καλύπτει περιοδεία του Τραμπ, ενώ ο ίδιος ο Τραμπ στοχοποιεί δημοσιογράφο εγκαλώντας την ονομαστικά σε ομιλία του. Πλήττεται, έτσι, το κύρος και το γόητρο της ηγέτιδας δύναμης της Δύσης. Και σίγουρα πλήττεται η ήπια ισχύς της Αμερικής που εκδιπλώνονταν με τη προβολή της εικόνας του φάρου της δημοκρατίας και της ελευθερίας.

Η Αμερική παραμένει κραταιά δύναμη. Η οικονομία της έχει ανακάμψει από τη κρίση του 2008, και παραμένει πρωτοπόρα στη καινοτομία, στην έρευνα και στις επιστήμες. Είναι ενεργειακά αυτάρκης και πλανητικά προεξάρχουσα. Η διχαστική πόλωση, όμως, φέρνει στην επιφάνεια τις διαιρετικές τομές της αμερικανικής κοινωνίας. Τις ανισότητες, τα ζητήματα φύλλου και ταυτότητας. Και κάνει δύσκολη τη γεφύρωση τους.

Η αντιμετώπιση τους θα είναι το ένα στοίχημα της επόμενης προεδρίας. Το άλλο θα είναι η προσπάθεια σταθεροποίησης ενός διαταραγμένου πλανητικού συστήματος. Οι αμερικανορωσικές σχέσεις έχουν εισέλθει σε μια νέα ψυχροπολεμική εποχή. Στη Ρωσία του Πούτιν η δημοκρατία βρίσκεται σε υποχώρηση. Αντίθετα, βλέπουμε μια δύναμη που προσπαθεί να επανασυστήσει σφαίρες επιρροής. Με την απειλή η με τη χρήση βίας. Οι διαχωριστικές γραμμές έχουν αρχίσει να επαναχαράσσονται και οι σύμμαχοι και οι εταίροι να στοιχίζονται εκατέρωθεν. Το κλίμα για τη Ρωσία του Πούτιν στην Ουάσιγκτον είναι βαρύ. Ιδιαίτερα στη περίπτωση εκλογής της Κλίντον, η επιδείνωση των σχέσεων θα είναι ραγδαία. Λόγω της πρωτοφανούς απόπειρας ανάμειξης της Ρωσίας στα εσωτερικά των ΗΠΑ, μέσω των διαρροών. Αλλά και λόγω της αποτυχημένης εμπειρίας της πολιτικής του reset των σχέσεων με τη Ρωσία το 2009.

Το άλλο μεγάλο μέτωπο είναι η Μέση Ανατολή.

Οι σεχταριστικές διαμάχες σε όλη τη Μέση Ανατολή, η ριζοσπαστικοποίηση του ισλαμικού στοιχείου, ο συριακός εμφύλιος και ο ISIS , το προσφυγικό-μεταναστευτικό απειλούν όλο το διεθνές σύστημα. Η Τουρκία είναι η νέα μαύρη τρύπα του συστήματος. Οι αμερικανοί θεωρούν πλέον τον Ερντογάν απρόβλεπτο και αναξιόπιστο. Η επανεκκίνηση της πολιτικής τους στη περιοχή περνάει μέσα από τη συγκρότηση ενός μετώπου λογικής και μετριοπάθειας. Των χωρών του Ισραήλ, της Κύπρου, της Ελλάδας, αλλά και της Αιγύπτου και της Ιορδανίας. Αλλά και της πρόσφατης συμφωνίας με το Ιράν.

Στο πλαίσιο αυτό η σταθερότητα της Ελλάδας αποτελεί γεωπολιτική αναγκαιότητα. Αυτό εξηγεί τις πυροσβεστικές παρεμβάσεις της αμερικανικής ηγεσίας προς τους Γερμανούς εταίρους μας, καθ´όλη την διάρκεια της κρίσης. Εξηγεί την πίεση τους για την επίλυση του Κυπριακού. Και εξηγεί και την ανοχή τους σε μια αριστερή κυβέρνηση που έχει μαζέψει το πεζοδρόμιο. Υπό μια προϋπόθεση. Ότι θα μαζἐψει και τα φιλορωσικά της ανοίγματα. Αυτά συμβολίζει η επίσκεψη Ομπάμα στην Αθήνα.

Σ´αυτόν τον κόσμο που ανατέλλει έχει μεγάλη σημασία για ένα μικρό κράτος, όπως εμείς, να επιλέξει τις συμμαχίες του. Ιδιαίτερα σε στιγμές αδυναμίας. Περιθώρια για λάθη δεν υπάρχουν. Γιατί οι επιπτώσεις δεν θα είναι οικονομικές αλλά εθνικές.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Οκτωβριανός αιφνιδιασμός

Οκτωβριανός αιφνιδιασμός

Στην πολιτική δυο εβδομάδες είναι αιωνιότητα. Τα πάντα μπορεί να συμβούν. Οι αμερικανοί χρησιμοποιούν την έκφραση October surprise. Το αιφνίδιο γεγονός της τελευταίας στιγμής που μπορεί να ανατρέψει τα δεδομένα πριν τις εκλογές του Νοεμβρίου. Η φετινή προεδρική εκλογή δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση.

Ενώ η Κλίντον φαινόταν να έχει κλειδώσει τις εκλογές, την Παρασκευή το πρωί έσκασε η βόμβα. Ο διευθυντής του FBI ξανάνοιξε το θέμα των περιβόητων emails της Κλίντον. Που είχε ο ίδιος κλείσει το περασμένο καλοκαίρι. Το FBI, αιφνιδίως, φάνηκε να εμπλέκεται στην προεδρική εκλογή, κάτι που εξόργισε τους δημοκρατικούς. Το χειρότερο είναι ότι η όποια διαδικασία θα ολοκληρωθεί μετά τις εκλογές. Μέχρι τότε οι σκιές θα αιωρούνται. Ενισχύοντας το ακραίο συντηρητικό αφήγημα της δαιμονοποίησης των Κλίντον.

Ο Τραμπ είδε, ορθά, την ευκαιρία ως game changer.

Και έσπευσε να την αδράξει. Με δημαγωγικές κορώνες μίλησε για νέο και χειρότερο Γουοτεργκέιτ, εγκαλώντας το σύστημα ότι θα έπρεπε να έχει ήδη στείλει την Κλίντον φυλακή.

Αυτά όλα συνέβησαν όταν η προεδρική εκλογή είχε σχεδόν κριθεί. Και το πολιτικό διαφημιστικό χρήμα, αλλά και το ενδιαφέρον των επιτελείων των κομμάτων είχε μετατοπιστεί στις αναμετρήσεις που θα κρίνουν τον έλεγχο της Γερουσίας και της Βουλής των Αντιπροσώπων. Τώρα όλα ξαναρχίζουν από μηδενική βάση.

Το 1972, ο τότε Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Νίξον, ο Κίσσιγκερ, με μια συνέντευξη τύπου στο Λευκό Οίκο, κλείδωσε την εκλογή υπέρ του Νίξον. Ήταν η εποχή που το Βιετνάμ ήταν μια γροθιά στο στομάχι της Αμερικής και ο εφιάλτης κάθε αμερικανικής οικογένειας. Που δεν μπορούσε να αντιληφθεί να αποδεχθεί το λόγο για το φόρο αίματος στις ζούγκλες και τα έλη της νοτιανατολικής Ασίας. Έχουμε την ειρήνη στα χέρια μας είπε ο Κίσσιγκερ και ο Μαγκόβερν είχε ουσιαστικά τελειώσει.

Το 1980, ο Τζακ Αντερσον, εμβληματικός αρθρογράφος της Ουάσιγκτον Ποστ, έγραψε ότι ο Κάρτερ ετοίμαζε στρατιωτική επιχείρηση για την απελευθέρωση των αμερικανών ομήρων στο Ιράν με στόχο την επανεκλογή του. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη, ο Ρέιγκαν σάρωσε τον Κάρτερ στις εκλογές και οι όμηροι απελευθερώθηκαν λίγες ώρες μετά την εγκατάσταση του στο Λευκό Οίκο. Οι δημοκρατικοί τον κατηγόρησαν ότι είχε κάνει συμφωνία κάτω από το τραπέζι αλλά ήταν πια πολύ αργά. Οι εκλογές είχαν χαθεί.

Ένας φίλος, βετεράνος αναλυτής των αμερικανικών εκλογών μου έλεγε τις προάλλες ότι για να χάσει η Κλίντον τις εκλογές θα πρέπει να χειροδικήσει εναντίον κάποιου δημοσίως. Δεν είμαι τόσο σίγουρος. Ζούμε εποχές ταραγμένου θυμικού και απρόβλεπτης εκλογικής συμπεριφοράς. Το σίγουρο είναι ότι όσο πολώνεται το κλίμα στις εκλογές τόσο θα δυσχεραίνει η διακυβέρνηση την επόμενη μέρα.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”