Η ίδια η πανδημική κρίση δεν είναι φορέας αλλαγών. Είναι όμως επιταχυντής εξελίξεων που είχαν ήδη δρομολογηθεί.
Από την αλλαγή του αιώνα είχαμε εισέλθει σε μια παρατεταμένη περίοδο δυστοπίας. Οι βεβαιότητές μας κατέρρεαν η μία μετά την άλλη. Η αλαζονεία από την επικράτηση στον ψυχρό πόλεμο μας οδήγησε από την θριαμβολογία του ‘89 στη δυστοπία του 21ου αιώνα.
Στο γεωπολιτικό επίπεδο, η 11η Σεπτεμβρίου οδήγησε σε στρεβλώσεις την πολιτική των ΗΠΑ οδηγώντας στην αποκαθήλωση της μονοπολικής τους ηγεμονίας. Οι αποκλίσεις και οι τριβές στον ευρωατλαντικό χώρο αποδυνάμωσαν ακόμη περισσότερο τη δυτική φιλελεύθερη τάξη. Αναθεωρητικές δυνάμεις, και κυρίως η Κίνα, αμφισβητούν συντεταγμένα, πλέον, τις ΗΠΑ αλλά και τη Δύση συνολικά.
Στο οικονομικό επίπεδο, οι κρίσεις ήταν αλλεπάλληλες αλλά ακόμη σοβαρότερες ήταν οι ανισότητες που δημιουργούσαν οι ανεξέλεγκτες δυνάμεις της αγοράς, η νεοφιλελεύθερη εκδοχή της παγκοσμιοποίησης, και η τεχνολογική επανάσταση.
Οι ανισότητες δημιούργησαν κοινωνίες δυο ταχυτήτων. Διάβρωσαν τις δυτικές δημοκρατίες, απονομιμοποίησαν την πολιτική διαδικασία, εξέθρεψαν τον λαϊκισμό και τα άκρα.
Την ίδια ώρα, το δυτικό καπιταλιστικό μοντέλο πλησίαζε το σημείο τήξης και σε άλλα σημεία. Το μοντέλο της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης και η πληθυσμιακή έκρηξη απομείωνε τους πεπερασμένους πόρους του πλανήτη και έφερνε το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής.
Αλλά και στο επίπεδο της υγείας, από το ‘85 και μετά, είχαμε αλλεπάλληλες κρίσεις: HIV, SARS, H1N1, Ebola. Ούτε οι κρίσεις αυτές, ούτε οι προειδοποιήσεις του Ομπάμα το 2014, αποδείχθηκαν αρκετές για να μας προετοιμάσουν για την κρίση πανδημίας που έφερε ο ιός CONVID19.
Η ύβρις έφερε τη δυστοπία. Οι πολιτικές ηγεσίες τρέχουν αγκομαχώντας να προστατεύσουν δημόσια αγαθά και δημόσιες δομές που είχαν αφεθεί στη λειτουργία της αγοράς, στο νόμο της προσφοράς και ζήτησης, όπως η υγεία. Οι πολίτες τέθηκαν σε κατ᾽ οίκον περιορισμό. Ο υψηλά εκτεχνικευμένος πολιτισμός που δημιουργήσαμε μας έδωσε ψευδαίσθηση ελευθερίας και συνέχειας. Μεταφέραμε την εργασία, τη διασκέδαση, ακόμη και την άσκηση στον ιδιωτικό μας χώρο. Η εικονική πραγματικότητα του χώρου και του χρόνου μέσα από διαδυκτιακές πλατφόρμες δεν μπορεί, όμως, να είναι η νέα πραγματικότητα. Η εικονική αίσθηση της ελευθερίας δεν μπορεί να αντικαταστήσει την πραγματική μας ελευθερία.
Ούτε μπορούμε να κλειστούμε στο κράτος φρούριο εθνικοποιώντας την παραγωγή για να προστατευτούμε από τους ιούς και τους άλλους.
Οι ερινύες από τις εκατοντάδες χιλιάδες των νεκρών θα πρέπει να μας κάνουν να ξανασκεφτούμε τον τρόπο ζωής μας. Να ξανασκεφτούμε τον ρόλο και τις πολιτικές του κράτους στην προάσπιση των δημόσιων αγαθών. Να συνειδητοποιήσουμε ότι η οικονομία δεν μπορεί να υποκαταστήσει την πολιτική.
Να ενισχύσουμε τους πολυμερείς θεσμούς σε τομείς της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Που θα οριοθετούν την οικονομική δραστηριότητα, την τεχνολογία, την κλιματική αλλαγή, την υγεία, σε έναν πλανήτη που η αλληλεξάρτηση είναι αναπόφευκτη.
Αν συνεχίσουμε να υπνοβατούμε, ο 21ος αιώνας θα αποδειχθεί όχι απλά δυστοπικός αλλά ο τραγικότερος της ανθρώπινης Ιστορίας.
Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ”, στήλη “ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ”