Κάθε επέτειος του έπους του ᾽40 μας θυμίζει μια μεγάλη ιστορική εκκρεμότητα. Την εκπλήρωση του χρέους της πολιτείας στους νεκρούς του ελληνοϊταλικού πολέμου. Χιλιάδες Ἐλληνες στρατιώτες του αλβανικού έπους παραμένουν θαμένοι σε πρόχειρους τάφους στα βουνά και τις χαράδρες της Αλβανίας. Εκεί που γράφτηκε η εποποιία της αντίστασης κατά του ιταλικού φασισμού και των δυνάμεων του άξονα. ¨Ανώνυμοι ήρωες, άγνωστοι τάφοι. Κανένα όνομα γι᾽αυτούς δεν γράφει,¨ όπως λέει ο Σουρής.
Το 2009, τη χρονιά που η Αλβανία κατέθεσε αίτηση για ένταξη στην Ευρωπαική Ένωση υπέγραψε και μια συμφωνία με την Ελλάδα. Για την εκταφή, την ταυτοποίηση και τον ενταφιασμό των χιλιάδων Ελλήνων που έπεσαν στο αλβανικό μέτωπο. Συμφωνία που επικυρώθηκε και από τα δύο κοινοβούλια. Το 2014, επί ελληνικής προεδρίας η Αλβανία έλαβε καθεστώς επίσημης υποψήφιας χώρας προς ένταξη. Όσον αφορά στη διμερή συμφωνία, όμως, η Αλβανία κωλλυσιεργεί. Φέρνοντας διάφορα προσχήματα και δικαιολογίες. Με αποτέλεσμα η μεικτή επιτροπή, που προέβλεπε η συμφωνία, να μην έχει ακόμη ενεργοποιηθεί. Κάτω από την πίεση ακραίων εθνικιστικών κύκλων, καμιά αλβανική κυβέρνηση, από το 2009 και μετά, δεν έχει δείξει τη βούληση και το σθένος να προχωρήσει. Ένας αταβιστικός βαλκανικός εθνικισμός στοιχειώνει τις ελληνοαλβανικές σχέσεις.
Οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν έχουν αναδείξει το θέμα σύμφωνα με την ιστορική και πολιτισμική του βαρύτητα. Με την εξαίρεση του Κάρολου Παπούλια που, κατά την επίσημη επίσκεψη στην Αλβανία, στις 3 Νοεμβρίου 2013, έθεσε το θέμα σε ανώτατο επίπεδο. Είχα την τύχη να τον συνοδεύω στην επίσκεψη αυτή. Σε ένα ιστορικό οδοιπορικό. Που ολοκληρώθηκε με τρισάγιο και κατάθεση στεφάνου στο νεκροταφείο των πεσόντων ελλήνων στρατιωτών στη Κλεισούρα.
Ο αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος με την στωικότητα του προσπαθεί να καταλαγιάσει τις ακραίες φωνές. Και να ανοίξει το δρόμο λιθαράκι λιθαράκι.
Αυτἠ η εκκρεμότητα πρέπει να τελειώσει. Ο Περικλής στον Επιτάφιο υμνεί τους ανδρείους που θυσιάστηκαν για μια ελεύθερη πολιτεία. Και θυμίζει ότι η ελευθερία είναι προϋπόθεση της ευτυχίας. Οι Έλληνες του ᾽40 πολέμησαν ένα δίκαιο πόλεμο, όπως τον ορίζει ο Michael Walzer. Έναν πόλεμο της δημοκρατίας απέναντι στο φασισμό για την προστασία των αγαθών της ζωής και της ελευθερίας. Δεν δείλιασαν. Η ελληνική πολιτεία οφείλει να απαιτήσει και να πετύχει να θάψει τους νεκρούς της.
Η Αλβανία θα πρέπει να αποδεχθεί τις ηθικοπολιτικές αρχές της καντιανής ευρώπης. Που επιδιώκει την ειρήνη βασισμένη σε έθνη που προάγουν την ελευθερία των πολιτών τους και ενστερνίζονται τα πανανθρώπινα ιδεώδη. Αλλιώς δεν έχει το ηθικό δικαίωμα να είναι ισότιμο μέλος αυτής της ενωμένης Ευρώπης.
ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”