Άλλος ένας γύρος συνομιλιών για την επίλυση του Κυπριακού κατέρρευσε. Δεν είναι τυχαίο. Το status quo που προκύπτει από συγκεκριμένους συσχετισμούς ισχύος αλλάζει μόνο όταν αλλάξουν αυτοί οι συσχετισμοί. Η διαίρεση της Ευρώπης ήταν αποτέλεσμα του πολέμου και του μεταπολεμικού συσχετισμού ισχύος. Για την επανένωσή της χρειάστηκαν δεκαετίες Ψυχρού Πολέμου και τελικά η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Η διχοτόμηση της Κύπρου ήταν αποτέλεσμα της τουρκικής εισβολής, που εκμεταλλεύθηκε το εγκληματικό πραξικόπημα της χούντας των Αθηνών κατά του Μακαρίου. Οι συσχετισμοί ισχύος που διαμορφώθηκαν το ‘74 δεν έχουν επί της ουσίας αλλάξει. Αντίθετα, έχουν μάλλον επιδεινωθεί εις βάρος μας μετά την πολυετή και πολύπλευρη κρίση που ταλαιπωρεί το ελλαδικό κράτος. Με βάση αυτούς τους συσχετισμούς η Τουρκία δεν έχει κανένα λόγο να προχωρήσει σε ουσιαστικό συμβιβασμό προς την ελληνική πλευρά. Ιδιαίτερα, όταν για την Τουρκία το νόμισμα των συναλλαγών στην αγορά των διεθνών σχέσεων δεν είναι το δίκαιο αλλά η ισχύς. Το μαρτυρά η συμπεριφορά της στη Μέση Ανατολή, στη Συρία και στο Κουρδικό, αλλά και απέναντι στην ΕΕ. Ο Τσαβούσογλου, άλλωστε, είχε δηλώσει ωμά ότι μια λύση με βάση τις παραμέτρους του ΟΗΕ δεν είναι εφικτή.

Τα στρατηγικά συμφέροντα της Τουρκίας εξυπηρετούνται είτε με τον απόλυτο έλεγχο των Κατεχομένων είτε με τη δημιουργία συνθηκών επικυριαρχίας σε ολόκληρο το νησί. Γι’ αυτό τον λόγο επέμεινε στην αδιάλλακτη στάση της σε όλα τα θέματα και κυρίως στο θέμα της αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων και το θέμα των εγγυήσεων. Η τουρκική αξίωση για 15ετή διατήρηση των στρατευμάτων και των παρεμβατικών δικαιωμάτων της θα έφερνε το ελληνοκυπριακό συνιστών κρατίδιο απέναντι στο ηγεμονικό τουρκικό κράτος. Αυτό θα οδηγούσε στην εκ προοιμίου φαλκίδευση του νέου κράτους και την υποθήκευση του μέλλοντός του στις βουλήσεις της Τουρκίας. Θα το καθιστούσε ευάλωτο στην πρώτη κρίση που θα προέκυπτε από τις κυοφορούμενες δαιδαλώδεις νέες πολιτειακές δομές. Όπως φυσικά και η επιστροφή εδαφών σε τέτοιες μεταβατικές συνθήκες θα τελούσε υπό τη δαμόκλειο σπάθη της όποιας κρίσης.

Οι αξιώσεις της Τουρκίας μετέτρεπαν την de facto κατοχή της μισής Κύπρου σε de jure επικυριαρχία όλης της νέας κυπριακής πολιτείας. Είναι προφανές ότι Κύπρος και Ελλάδα δεν μπορούσαν να ενδώσουν σε μια τέτοια αξίωση. Όσο η Τουρκία θεωρεί ότι στο Κυπριακό διαπραγματεύεται από θέση ισχύος, δεν έχει κανένα κίνητρο να προχωρήσει σε έντιμο συμβιβασμό. Η στάση της θα αλλάξει μόνο αν αλλάξει η θέση της. Αν δηλαδή επιδεινωθούν οι δείκτες ισχύος της ή βελτιωθούν οι δείκτες ισχύος της ελληνικής πλευράς. Τότε, ενδεχομένως, να αποκτήσει το κίνητρο και τη βούληση για μια δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Ο Ευάγγελος Αβέρωφ είχε αποτιμήσει την εξέλιξη του Κυπριακού ως ιστορία χαμένων ευκαιριών. Ο Αβέρωφ, αναφερόταν στη περίοδο από το Μάιο του 1956 μέχρι τον Ιούνιο του 1963. Ο ίδιος τίτλος όμως συμπυκνώνει και την αποτίμηση της εξέλιξης του Κυπριακού και μετά το 1974. Μια αλυσίδα χαμένων ευκαιριών που η καθεμιά τους ήταν χειρότερη από τη προηγούμενη.

Η σημειολογία και μόνο είναι ενδεικτική. Το κυπριακό, παρότι αποτελεί πρόβλημα παράνομης εισβολής και κατοχής διολισθαίνει πλέον σε διμερές πρόβλημα. Οι όποιες αναφορές στο διεθνή τύπο σε βόρεια και νότια Κύπρο, εξισώνουν την Κυπριακή δημοκρατία, κυρίαρχο κράτος και μέλος της ΕΕ, με το ψευδοκράτος. Τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και το ευρωπαϊκό κεκτημένο δεν φαίνεται να αποτελούν την εδραία βάση μιας λύσης.

Αποκλίσεις από το ευρωπαϊκό κεκτημένο υπήρχαν και στο σχέδιο Ανάν. Τότε όμως όλοι στήριζαν τις ελπίδες για τη βιωσιμότητα της τελικής λύσης στην ευρωπαϊκή μετεξέλιξη της Τουρκίας. Η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ και μια Τουρκία σε ευρωπαϊκή τροχιά δημιουργούσαν προοπτικές για λύση του Κυπριακού στη βάση του διεθνούς δικαίου και του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Έστω με κάποιες αποκλίσεις.

Η απομάκρυνση της Τουρκίας από την Ευρώπη διαφοροποιεί τα πράγματα. Η Τουρκία εξελίσσεται σ´ένα αυταρχικό κράτος προβληματικό αλλά απαραίτητο για τη Δύση. Η διαφαινόμενη βούληση της για λύση στο Κυπριακό εδράζεται σε δυο κυρίως παράγοντες. Ο πρώτος έχει να κάνει με τα ανοιχτά της μέτωπα. Ο πόλεμος στη Συρία και το προσφυγικό αποτελούν δυσεπίλυτα προβλήματα για την τουρκική εξωτερική πολιτική. Και το κουρδικό αποτελεί απειλή κατά της εδαφικής της ακεραιότητας. Θέλει λοιπόν να κλείσει μέτωπα.

Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η Τουρκία επιθυμεί να έχει μερίδιο στην συνεκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η Τουρκία θα δεχθεί λύση που να αφίσταται των πάγιων επιδιώξεων της. Άλλωστε το παραλήρημα Ερντογάν για τη Συνθήκη των Σεβρών και της Λωζάννης προϊδεάζει για την διαλλακτικότητα της Τουρκίας. Πόσω μάλλον όταν θεωρεί ότι η ελληνική πλευρά βρίσκεται σε πρωτοφανή αδυναμία.

Είναι προφανές ότι η κόπωση έχει αμβλύνει τις αντιστάσεις και τις αναστολές της ελληνικής πλευράς. Και το ισοζύγιο της ισχύος έχει δραματικά επιδεινωθεί εις βάρος μας. Σ´αυτό το περιβάλλον η κυπριακή ηγεσία έχει αποτολμήσει μια μοναχική διαπραγματευτική διαδικασία με τον Ακιντζί, που θυμίζει τον περίφημο «περίπατο στο δάσος» του αμερικανού διαπραγματευτή Paul Nitze με τον σοβιετικό ομόλογο του. Επιδιώκοντας λύση με την ελληνική πλευρά κυριολεκτικά απούσα. Χωρίς στηρίγματα δηλαδή. Μια λύση, όμως, έντιμου συμβιβασμού θα πρέπει να είναι, κατ´ελάχιστον, καλύτερη από την υφιστάμενη κατάσταση. Αλλιώς θα είναι ο τελευταίος κρίκος στην αλυσίδα των χαμένων ευκαιριών.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Νέος γύρος διμερών συνομιλιών ξεκινάει αυτή την εβδομάδα για το Κυπριακό. Οι συνομιλίες έχουν ήδη εισέλθει στα ακανθώδη ζητήματα, όπως το περιουσιακό, την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων, το ζήτημα των εγγυήσεων και της ασφάλειας. Μετά από δεκαετίες αδιαλλαξίας, η νέα τουρκοκυπριακή ηγεσία δείχνει σημάδια διαλλακτικότητας, προσεγγίζοντας τις συνομιλίες με εποικοδομητικό πνεύμα. Και εμφανίζεται να έχει, ως ένα βαθμό, μεγαλύτερη αυτονομία από την Άγκυρα από ότι στο παρελθόν. Η αποδυνάμωση του στρατού μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα διευρύνει τα περιθώρια κινήσεων του Ακιντζί. Και η αντίθεση του στο πραξικόπημα ισχυροποιεί τη θέση του μετά την επικράτηση του Ερντογάν.

Οι συνομιλίες, όμως, διεξάγονται σε μια περίοδο που η ευρύτερη περιοχή είναι σε ανάφλεξη. Όλοι εναντίον όλων. Η Τουρκία που αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την έκβαση των συνομιλιών βρίσκεται σε περιδίνηση. Και τα μηνύματα που εκπέμπει είναι αμφίσημα. Ο Ερντογάν, μετά το πραξικόπημα, εδραιώνει ένα προσωποπαγές αυταρχικό καθεστώς. Με πρακτικές που απομακρύνουν την Τουρκία από το ευρωπαϊκό κεκτημένο και την ευρωπαϊκή της προοπτική. Την ίδια στιγμή που οι σχέσεις της με τις ΗΠΑ βρίσκονται στο ναδίρ. Με τουρκικούς κυβερνητικούς κύκλους να διατυπώνουν πρωτοφανείς μομφές για τη στάση της Αμερικής στο πραξικόπημα. Και να κατηγορούν τη Δύση ότι απεργάζεται σενάρια αποδυνάμωσης και διαμελισμού της Τουρκίας. Από την άλλη πλευρά, ο Ερντογάν δείχνει σημάδια πολιτικού ρεαλισμού. Αποκλιμακώνοντας τις σχέσεις με Ρωσία και Ισραήλ. Ο Ερντογάν αντιλαμβάνεται ότι τα ανοιχτά μέτωπα της Τουρκίας είναι πολλά. Με τον πόλεμο στη Συρία και το προσφυγικό να αποτελούν δυσεπίλυτα προβλήματα. Αλλά κυρίως το κουρδικό, να αποτελεί απειλή κατά της εξωτερικής και εσωτερικής ασφάλειας της Τουρκίας. Για τους λόγους αυτούς, ενδεχομένως, ο Ερντογάν εμφανίστηκε διαλλακτικός στις τελευταίες του δηλώσεις για το Κυπριακό. Λέγοντας ότι η επίλυση του Κυπριακού θα φέρει ασφάλεια, σταθερότητα και πρόοδο στην περιοχή.

Η Ελλάδα, εδώ και αρκετά χρόνια, είχε αρκεστεί σε μια τακτική αποκλιμάκωσης της έντασης της ελληνοτουρκικές σχέσεις. Μια πολιτική «ειρηνικής στασιμότητας», που μας επέτρεπε να αναμένουμε την ευρωπαϊκή μετεξέλιξη της Τουρκίας και την προσαρμογή της στο ευρωπαϊκό κεκτημένο. Η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και μια ευρωπαϊκή Τουρκία δημιουργούσαν προοπτικές για λύση του Κυπριακού στη βάση του διεθνούς δικαίου και του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Η επιδείνωση, όμως, των σχέσεων της Τουρκίας με τις ΗΠΑ αλλά και τους ευρωπαίους εταίρους μας διαφοροποιεί τα πράγματα. Το ευρωπαϊκό κλειδί δεν αρκεί για την επίλυση του γόρδιου δεσμού. Η τελική στάση της Τουρκίας θα καθοριστεί από τη σημασία της λύσης του Κυπριακού στη συνολική ταξινόμηση και διευθέτηση των γεωπολιτικών της εκκρεμοτήτων.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”