Σχέδιο Μάρσαλ: 70 χρόνια μετά

Σχέδιο Μάρσαλ: 70 χρόνια μετά

Τον Μάρτιο του 1946, στο κολλέγιο Ουέστμινστερ στην κωμόπολη Φούλτον του Μισούρι, ο Τσόρτσιλ προειδοποιούσε τις ΗΠΑ ότι από τη Βαλτική μέχρι την Αδριατική η Σοβιετική Ένωση ανύψωνε ένα σιδηρούν παραπέτασμα. Ήταν η δεύτερη προειδοποίηση. Ένα μήνα πριν ο Τζώρτζ Κέναν, τότε διπλωμάτης στη Μόσχα, είχε αποστείλει στην Ουάσιγκτον το περίφημο μακρύ τηλεγράφημα. Στο τηλεγράφημα, ο Κέναν όχι μόνον επιβεβαίωνε τον επεκτατισμό του σοβιετικού κομμουνισμού αλλά εισηγούνταν στην αμερικανική κυβέρνηση την πολιτική της ανάσχεσης. Ο Κέναν ανήκε σε μια γενιά ικανών διπλωματών όπως ο Μάρσαλ, ο Χάριμαν, ο Άτσεσον, που εγκαίρως αντιλήφθηκαν την απειλή του σοβιετικού κομμουνισμού και τις ορίζουσες του διπολικού κόσμου που ανέτειλε.

Η Αμερική, μετά την εμπλοκή της σε δύο παγκόσμιους πολέμους και έχοντας παραλάβει τη σκυτάλη της ηγεμονικής δύναμης της Δύσης από τη Βρετανία, ήταν αδύνατο να επιστρέψει στην προπολεμική παράδοση του απομονωτισμού. Ο Ψυχρός Πόλεμος είχε πλέον αρχίσει.

Ένα χρόνο αργότερα, τον Ιούνιο του 1947, ο Τζορτζ Μάρσαλ, υπουργός Εξωτερικών του Τρούμαν, περιέγραψε σε ομιλία του στο Χάρβαρντ την αναγκαιότητα ενός σχεδίου ανασυγκρότησης της Ευρώπης. Το σχέδιο αυτό, που πήρε το όνομά του, μετουσιώθηκε σ’ ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα οικονομικής βοήθειας. Η αρχιτεκτονική του ήταν σχεδιασμένη ώστε να συμβάλει όχι μόνο στο μεταπολεμικό ευρωπαϊκό οικονομικό θαύμα αλλά και στην ευρωπαϊκή ενοποίηση. Η αρχική διατύπωση ήταν προσεκτική ώστε η παροχή βοηθείας να απευθύνεται σε όλη την Ευρώπη. Η Αμερική δεν ήθελε την ευθύνη της διχοτόμησης της Ευρώπης. Μια τέτοια κατάληξη θα έπρεπε να είναι έργο των Σοβιετικών. Όπως και έγινε, όταν η Μόσχα απαγόρευσε στους δορυφόρους της στην Ανατολική Ευρώπη να συμμετέχουν. Το καλοκαίρι του 1947, δεκαέξι ευρωπαϊκές χώρες αποδέχθηκαν την αμερικανική βοήθεια, ανάμεσά τους και η Ελλάδα.

Σε αντίθεση με τα προγράμματα διμερούς βοήθειας της ΟΥΝΡΑ, το σχέδιο Μάρσαλ ήταν σχέδιο περιφερειακής οικονομικής ανασυγκρότησης. Προϋπέθετε, δηλαδή, διακρατική συνεννόηση για την εκπόνηση ενός περιφερειακού σχεδίου. Η πρόθεση των Αμερικανών ήταν να δημιουργηθούν συνθήκες συνεργασίας και ειρηνικής συνύπαρξης στην Ευρώπη. Περισσότερο από την ανοικοδόμηση της Ευρώπης τούς ενδιέφερε η οικοδόμηση μιας νέας Ευρώπης. Έτσι, ενθάρρυναν τη δημιουργία του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας, ενός διακρατικού οργανισμού, που θα λειτουργούσε ως μοχλός διεύρυνσης της συνεργασίας ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη για τη διαχείριση της οικονομικής βοήθειας. Ο Οργανισμός συνέβαλε καθοριστικά στην οικονομική ανάκαμψη της Δυτικής Ευρώπης και στη διαμόρφωση μιας κουλτούρας συνεργασίας που αργότερα θα οδηγούσε στον Οργανισμό Άνθρακα και Χάλυβα και, τελικά, στη Συνθήκη της Ρώμης και στην ΕΟΚ. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση ήταν το όραμα μεγάλων Ευρωπαίων όπως ο Σουμάν, ο Αντενάουερ, ο Σπινέλι, ο Σπάακ, ο Μονέ. Η αμερικανική πολιτική και το σχέδιο Μάρσαλ ήταν αυτά που καλιέργησαν το έδαφος για τη σπορά του οράματος.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *