Όσο πληθαίνουν τα τρομοκρατικά χτυπήματα στις πόλεις της Ευρώπης, τα στοιχεία που προκύπτουν αποκαλύπτουν ένα ανατριχιαστικό αλλά επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Την ικανότητα των τζιχαντιστών να στρατολογούν τρομοκράτες από τις ευάριθμες μουσουλμανικές κοινότητες των ευρωπαϊκών χωρών. Να τους εκπαιδεύουν στα πεδία μάχης του Αφγανιστάν, του Ιράκ και της Συρίας, και να τους επιστρέφουν στην Ευρώπη για να σπείρουν τον τρόμο.

Με λίγα λόγια πολλοί από αυτούς που σπείρουν τον τρόμο στην Ευρώπη είναι πολιτογραφημένοι ευρωπαίοι σε διάφορες χώρες. Αυτό περιπλέκει τα ζητήματα ασφάλειας αλλά δημιουργεί και ευρύτερα προβλήματα στην αποδοχή κσι ενσωμάτωση των μουσουλμανικών κοινοτήτων στις κοινωνίες της Δύσης. Καθώς η ανασφάλεια, ο φόβος και η καχυποψία δεν κάνει διακρίσεις ανάμεσα σε φιλήσυχους μουσουλμάνους πολίτες και ζηλωτές.

Είναι φανερό ότι οι μουσουλμάνοι, ούτως ή άλλως, έχουν δείξει ιστορικά χαμηλό βαθμό ενσωμάτωσης στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, οι οποίες, με τη σειρά τους, δεν είχαν συγκροτημένη πολιτική ενσωμάτωσής τους. Απλά τους δέχθηκαν στην επικράτειά τους, στις οικονομίες τους, και συμβιβάστηκαν με την παρουσία τους σε κλειστές, σχεδόν γκετοποιημένες γειτονιές. Η ευρωπαϊκή εκδοχή της αμερικανικής εμπειρίας. Μόνο που η γηραιά ήπειρος δεν έχει ούτε το σφρίγος, ούτε το βαθμό κινητικότητας, και φυσικά ούτε τις ίδιες δυνατότητες αστυνόμευσης με το αμερικανικό χωνευτήρι. Και δεν διαθέτει πια ούτε τις ισχυρές παραδοσιακές εθνικές και θρησκευτικές δομές που ασκούσαν πίεση ενσωμάτωσης. Ιδίως σε αυτή τη φάση της μετάβασης απὀ τα εθνικά κράτη στην ενωμένη Ευρώπη.

Αν αυτό ήταν αναμενόμενη εξέλιξη για την πρώτη γενιά μουσουλμάνων στην Ευρώπη, θα περίμενε κανείς τα πράγματα να είναι διαφορετικά με τις επόμενες γενιές. Γιατί οι επόμενες γενιές μεγάλωσαν στις ευρωπαϊκές χώρες, μορφώθηκαν στα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά ιδρύματα, και μιλούν ευρωπαϊκές γλώσσες. Το παράδοξο είναι ότι αυτή η γενιά που φαινομενικά είναι πιο ενσωματωμένη στην Ευρώπη, είναι πιο επιρρεπής στην επιρροή των φονταμενταλιστικών σεχτών του Ισλάμ. Από τη Μουσουλμανική αδελφότητα μέχρι τους Σαλαφιστές. Είναι η γενιά που η συμπεριφορά της κινητροδοτείται περισσότερο απ αυτά που συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή και τον Ισλαμικό κόσμο, παρά από τις ευρωπαϊκές πολιτικές εξελίξεις. Και από αυτή τη γενιά στρατολογούν με μεγαλύτερη ευκολία τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως η Αλ Κάιντα και ο ΙΣΙΣ.

Υπό την έννοια αυτή η Ευρώπη βρίσκεται μεταξύ σφύρας και άκμονος. Πολιτικές ενσωμάτωσης, το καρότο, θα είναι περιορισμένης αποτελεσματικότητας. Πολιτικές καταστολής, κλειστών συνόρων, και απελάσεων, το μαστίγιο, ενέχουν τον κίνδυνο ριζοσπαστικοποίησης ακόμη μεγαλύτερου μέρους του μουσουλμανικού στοιχείου. Πώς να μετατρέψεις την Ευρώπη σε φρούριο όταν ο εχθρός βρίσκεται εντός των πυλών;

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Μετά τη Μαδρίτη, το Λονδίνο και το Παρίσι το ερώτημα δεν ήταν αν θα χτυπούσαν ξανά, αλλά το πότε και το πού. Η Ευρώπη βιώνει έναν ακήρυχτο πόλεμο. Οι ιστορικοί του μέλλοντος θα διχαστούν για τα αίτια. Για τις ευθύνες της Δύσης, για τα κίνητρα των ζηλωτών του Ισλάμ, για τη μήτρα της ισλαμικής τρομοκρατίας. Για το αν τελικά βιώνουμε την αναπόφευκτη σύγκρουση δυο ασύμβατων πολιτισμών, όπως προειδοποίησε ο Χάντινγκτον, ή αυτό εξελίχθηκε σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Αυτά, όμως, αφορούν το μέλλον.

Εν τω μεταξύ όλα θα αλλάξουν. Η τρομοκρατική επίθεση στις Βρυξέλλες έρχεται σε μια στιγμή που η Ένωση δοκιμάζεται πολλαπλά. Από την οικονομική κρίση, τις ανεξέλεγκτες ροές προσφύγων και μεταναστών, το Grexit και το Brexit. Με την πολιτική των ανοιχτών συνόρων και τη Σένγκεν να βρίσκεται κάτω από έντονη πίεση. Και τις δυνάμεις του λαϊκισμού και του εθνικισμού να προελαύνουν σε όλη την ήπειρο. Ο κίνδυνος της παλινδρόμησης είναι ορατός. Και φάνηκε, ήδη, από το κλείσιμο των συνόρων από πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Αυτός είναι και ο στόχος της ισλαμικής τρομοκρατίας. Όπως και κάθε τρομοκρατίας. Να καταστείλει την πολιτική των ανοιχτών συνόρων, της ελευθερίας. Να επιβάλει ψυχολογία οιονεί πολιορκίας. Να διαχύσει το συναίσθημα ότι ο εχθρός βρίσκεται ενός των πυλών. Έτοιμος να χτυπήσει ανά πάσα στιγμή, οπουδήποτε, και οποιονδήποτε. Αδιακρίτως. Να ανατρέψει τον τρόπο ζωής των κοσμικών δημοκρατιών και των ανοιχτών κοινωνιών της Δύσης. Και εν τέλει να διαλύσει τα θεμέλια του κοινωνικού συμβολαίου των δυτικών κοινωνιών. Μετατρέποντας τις σε φοβικά φρούρια. Υπάρχει κι ένας άλλος κίνδυνος. Να οδηγηθούν οι δημοκρατικές κοινωνίες σε δημοκρατική. Σε μια ατέρμονη συζήτηση για την απειλή των δικαιωμάτων και των ελευθεριών από τις πολιτικές ασφάλειας και δημόσιας τάξης. Δημοκρατία και ελευθερία, όμως, δεν μπορεί να υπάρξουν χωρίς ασφάλεια.

Όπως δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί η νέα μεγάλη αυτή ασύμμετρη απειλή από κάθε ευρωπαϊκή χώρα ξεχωριστά. Οπισθοχώρηση στα εθνικά σύνορα θα σημάνει ήττα σε πολιτικό συμβολικό επίπεδο, και τρωτότητα σε επιχειρησιακό επίπεδο.

Πριν από εβδομήντα χρόνια, στο Φούλτον του Μιζούρι, ο Τσώρτσιλ μίλησε για το σιδηρούν παραπέτασμα. Και την απειλή του σοβιετικού κομμουνισμού κατά των δυτικών δημοκρατιών. Η Δύση χρειάστηκε 43 χρόνια για να κερδίσει τον ψυχρό πόλεμο. Και μέσα από αυτή την προσπάθεια σφυρηλατήθηκαν οι δεσμοί της Ενωμένης Ευρώπης.

Σήμερα η Ενωμένη Ευρώπη αντιμετωπίζει μια ασύμμετρη απειλή. Εξίσου σοβαρή. Μόνο ενωμένη, και με την ίδια αποφασιστικότητα, θα ανταπεξέλθει. Ενωμένη σε μια προσπάθεια που θα πάρει χρόνο, θα χρειαστεί πόρους και μέσα, στρατιωτικά και μη, και δυστυχώς θα έχει και άλλα θύματα.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Οι εκπρόσωποι των δανειστών αποχώρησαν από την Αθήνα χωρίς να έχει κλείσει η αξιολόγηση. Θα επιστρέψουν μετά το Πάσχα των Καθολικών. Και τότε θα συμβεί αυτό που όλοι καταλάβαμε από τις διαρροές των τελευταίων ημερών. Η σταύρωση του έλληνα φορολογούμενου. Για άλλη μια φορά οι διαπραγματευτικές γραμμές της κυβέρνησης φαίνεται να έχουν καταρρεύσει σαν τη γραμμή Μαζινό. Γιατί, τελικά, και οι συντάξεις θα μειωθούν, και οι φόροι θα αυξηθούν και το αφορολόγητο όριο θα μειωθεί. Προσθέστε και τη βόμβα της νέας κλίμακας στην έκτακτη εισφορά που έρχεται να αποτελειώσει τα μικρομεσαία εισοδήματα. Ένας πραγματικός γολγοθάς, που καλείται εκ νέου να ανέβει ο έλληνας φορολογούμενος. Και με τους δανειστές να πιέζουν για άμεση απαλλαγή των τραπεζών από τα κόκκινα δάνεια. Μια πρόταση θεωρητικά ορθή, αν είναι να μπορέσουν να αιμοδοτήσουν την οικονομία και τις επιχειρήσεις και να ξαναγίνουν μοχλός ανάπτυξης. Το μεγάλο ερώτημα, όμως, είναι αν η κυβέρνηση θα μπορέσει να εξασφαλίσει καθεστώς προστασίας της πρώτης κατοικίας. Αν ακούσετε πάλι ότι διαπραγματεύονται σκληρά μπορείτε να φανταστείτε τι θα συμβεί. Η εικόνα στην οικονομία είναι όπως την συνόψισε ο Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών, σε μια κρίση ειλικρίνειας, «τελείωσαν τα άσχημα, έρχονται τα χειρότερα».

Κι όλα αυτά μετά από ένα χρόνο κυβέρνησης αριστεράς, που διακήρυσσε ότι θα τα είχε λύσει όλα και θα είχε βρει τα λεφτά από την πάταξη της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς. Πομπώδεις διακηρύξεις που εύκολα ειπώθηκαν, γρήγορα ξεχάστηκαν. Το βέβαιον είναι ότι αντί για την ανάπτυξη, που μας υποσχέθηκε ο κ. Τσίπρας μετά την Ανάσταση, η Ελλάδα φτωχοποιείται ραγδαία. Ένα στα δυο νοικοκυριά βρίσκεται κάτω από τα όρια της φτώχειας. Ενώ η ανεργία στους νέους καλπάζει πάνω από 50%. Η φτωχοποίηση αρχίζει πια να γίνεται ορατή δια γυμνού οφθαλμού. Οι συμπολίτες μας που καταφεύγουν στα συσσίτια αυξάνονται, ενώ ολοένα και περισσότερο βλέπεις ανθρώπους να σκαλίζουν τους κάδους απορριμμάτων. Οι υποδομές κακοσυντηρούνται, και ο στόλος των αυτοκινήτων στους ελληνικούς δρόμους γίνεται ολοένα και πιο φτηνός και γερασμένος. Το εκπαιδευτικό σύστημα και το σύστημα υγείας μετά βίας ανταπεξέρχονται. Ο τομέας της εστίασης και της ψυχαγωγίας έχει συρρικνωθεί σε κύκλους εργασιών μίας άντε δύο ημερών εβδομαδιαίως. Όσο για τον τουρισμό θα είναι θαύμα αν αντέξει τη λαίλαπα του προσφυγικού-μεταναστευτικού.

Και την ώρα που η διπλή κρίση της οικονομίας και του προσφυγικού έχει απλωθεί πάνω από τη χώρα και τις προοπτικές της σαν καταχνιά, τι κάνει η κυβέρνηση. Το μόνο που γνωρίζει. Προσπαθεί να εξαφανίσει την πραγματικότητα με επικοινωνιακή διαχείριση και αντιπερισπασμό. Διαπλοκή, λίστες επί λιστών και η πολιτική ζωή στο βούρκο.

Μαύρη καταχνιά.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται από το θάνατο του Βενιζέλου. Τον καλύτερο επικήδειο ίσως τον έγραψε ο ίδιος ο Βενιζέλος για τον εαυτό του. Σ´ένα διαξιφισμό του στη Βουλή με τον Αλ. Παπαναστασίου το 1932 είπε ότι ακόμη και ο αντίπαλος εάν εκφωνούσε τον επικήδειο του θα δεχόταν ότι ¨ο προκείμενος νεκρός ήταν ένας αληθινός άνδρας με θάρρος μεγάλο…. Ίσως έκαμε πολλά σφάλματα, αλλά…. ποτέ δεν επερίμενε από την μοίραν να ίδη την χώραν του προηγμένην. Αλλά έθεσε εις την υπηρεσίαν της όλο το πύρ που είχε μέσα του, κάθε δύναμιν ψυχικήν και σωματικήν.¨

Ο Βενιζέλος ενέπνεε σεβασμό και δέος σε φίλους και αντιπάλους. Ο Κλεμανσώ επιστρέφοντας από ένα ταξίδι στην Ελλάδα πριν την άνοδο του Βενιζέλου στην εξουσία είπε ότι η μεγαλύτερη ανακάλυψη του ήταν ένας δικηγόρος ονόματι Βενιζέλος, σε μερικά χρόνια ολόκληρος η Ευρώπη θα ομιλεί περί αυτού¨.

Το 1919, βρισκόμενος στο Παρίσι στη Διάσκεψη της Ειρήνης, ο Woodrow Wilson, πρόεδρος των ΗΠΑ, ρωτήθηκε ποιος πολιτικός του έκανε εντύπωση στην Ευρώπη. Απάντησε, ¨ο εκπρόσωπος του μικρότερου κράτους. Ο Βενιζέλος¨.

Ο Βενιζέλος επηρέασε όσο κανένας άλλος τον ρου της ιστορίας. Μετατρέποντας μια μικρή χώρα στην Ελλάδα των πέντε θαλασσών και των δύο ηπείρων. Ουρανόπεμπτο τον ονόμασε ο λαός. Η Ελλάδα ευτύχησε να κυβερνηθεί και από έναν άλλο μεγάλο στη διάρκεια του εικοστού αιώνα. Τον Καραμανλή. Που ανέπτυξε την οικονομία της, σταθεροποίησε το δημοκρατικό της πολίτευμα, και της εξασφάλισε ένα πλέγμα συμμαχιών και ασφάλειας μέσα από την ευρωπαϊκή της προοπτική. Μετατρέποντας την Ελλάδα από ψωροκώσταινα σε ευρωπαϊκή χώρα.

Η αξία και των δυο αναδεικνύεται απο το εύρος και το μέγεθος των προβλημάτων που αντιμετώπισαν και επέλυσαν, και την Ελλάδα που παρέδωσαν στους επιγόνους τους.

Οι σημερινοί κυβερνώντες παρέλαβαν μια ευρωπαϊκή χώρα. Μια χώρα σε κρίση, με πολλά προβλήματα, αλλά χώρα ευρωπαϊκή. Και την μετατρέπουν σε ψωροκώσταινα. Όξυναν ό,τι πρόβλημα αντιμετώπισαν χωρίς να επιλύσουν κανένα. Μετέτρεψαν μια δυσκυβέρνητη χώρα σε ακυβέρνητη πολιτεία.

Κατέστρεψαν την οικονομία της την ώρα που πάσχιζε να ορθοποδήσει. Επιβαρύνοντας την με ένα τρίτο μνημόνιο και 86 δις επιπλέον χρέος. Την απομόνωσαν διεθνώς, και την κατέστησαν περίγελο. Με την απρονοησία τους κατόρθωσαν να μετατρέψουν μια διεθνή ανθρωπιστική κρίση σε ελληνικό πρόβλημα. Και με τους χειρισμούς τους να το εγκλωβίσουν στην ελληνική επικράτεια εναποθέτοντας το στις πλάτες μιας αποδυναμωμένης χώρας. Ήρθαν στην εξουσία εξαπατώντας το λαό με ψεύτικες υποσχέσεις, εξαπατούν τους εαυτούς τους ότι δήθεν κυβερνούν, και θα εξοστρακιστούν από την ιστορία ως ηρόστρατοι. Γιατί πυρπόλησαν μια χώρα για να σβήσουν τη δίψα τους για εξουσία.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Οι πανηγυρισμοί της κυβέρνησης έδωσαν τη θέση τους στα tweets της διαμαρτυρίας. Γιατί και τα σύνορα έκλεισαν, και η βαλκανική οδός σφραγίστηκε. Και η χώρα μας απέμεινε με δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες, εγκλωβισμένους εντός συνόρων. Έναν αριθμό που ολοένα αυξάνεται. Χωρίς κανείς να είναι σε θέση να προβλέψει που μπορεί να φτάσει.

Όπως συνέβη και με την περίφημη διαπραγμάτευση στα θέματα της οικονομίας, η κυβέρνηση, και στο προσφυγικό, τα έκανε θάλασσα. Υποτίμησε το πρόβλημα και τους κινδύνους και πιάστηκε, και πάλι, απροετοίμαστη. Δεν κατανόησε, για άλλη μια φορά, το κλίμα και τις συνθήκες που διαμορφώνονταν στις ευρωπαϊκές χώρες, και βρέθηκε απομονωμένη. Γιατί όταν οι Ευρωπαίοι διαπίστωσαν την αρχική ελαφρότητα με την οποία η ελληνική κυβέρνηση αντιμετώπισε το πρόβλημα, και στη συνέχεια την ανικανότητα της, έκαναν, γι’ αυτούς, το αυτονόητο. Έκλεισαν τα σύνορα. Αντί να εξαρτώνται από την Ελλάδα για τον έλεγχο των προσφυγικών μεταναστευτικών ροών, άφησαν την Ελλάδα να εξαρτάται από την Τουρκία για τη διαχείριση μιας διαφαινόμενης ανθρωπιστικής κρίσης.

Τώρα ο Πρωθυπουργός πανηγυρίζει ξανά, όπως το συνηθίζει, για τη συμφωνία με την Τουρκία. Μια συμφωνία που εξαρτάται πλήρως από τις προθέσεις της Τουρκίας να την τηρήσει. Εξαρτώμεθα δηλαδή, πλήρως, από τις προθέσεις μιας χώρας, που πάγια αμφισβητεί τα κυριαρχικά μας δικαιώματα στο Αιγαίο. Εξαρτώμεθα από μια χώρα, η οποία έχει το casus belli σε ισχύ απέναντι στη χώρα μας. Η ιστορία όμως είναι αμείλικτη. Η Τουρκία χρησιμοποίησε κάθε κρίση προκειμένου να προωθήσει τις αιτιάσεις της και τις μονομερείς διεκδικήσεις της απέναντι στην Ελλάδα. Και να δημιουργήσει τετελεσμένα. Και όλα αυτά με μια Ελλάδα ισχυρή απέναντι της. Πως τώρα θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της και θα σεβαστεί μια Ελλάδα ανίσχυρη και γονατισμένη, μόνο ο Πρωθυπουργός φαίνεται να γνωρίζει.

Ανίκανοι κι απροετοίμαστοι, έχοντας ξεπεραστεί από τη χιονοστιβάδα των εξελίξεων και τη διπλή κρίση, οι κυβερνώντες αποδέχθηκαν επώδυνες αποφάσεις.

Περνώντας πλήρως στον αστερισμό της Μέρκελ, αποδέχθηκαν μοιρολατρικά την εξάρτηση από την Τουρκία για τη διαχείριση του προσφυγικού μεταναστευτικού. Ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα κοντεύει με τους χειρισμούς τους να μετατραπεί σε ελληνοτουρκικό. Με σιωπηρό αντάλλαγμα την επιστροφή του κουαρτέτου στην Αθήνα και το μαλάκωμα της στάσης του για την ολοκλήρωση της αξιολόγησης. Μια εξευτελιστική για τη χώρα συσχέτιση και επικίνδυνη εξέλιξη.

Έχοντας μετατρέψει τη χώρα σε περίκλειστη χώρα περιορισμένης κυριαρχίας, η κυβέρνηση επιλέγει τώρα την οδό της πόλωσης και του διχασμού στο εσωτερικό για να επιβιώσει πολιτικά. Την ώρα που η Κύπρος ομονοούσα βγαίνει από το μνημόνιο η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ διχάζει και βυθίζει το τόπο ολοένα και περισσότερο.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Η προσφυγική μεταναστευτική κρίση δοκιμάζει την ευρωπαϊκή συνοχή. Η πίεση που δέχονται οι ευρωπαϊκές κοινωνίες αντανακλάται στο πολιτικό σύστημα. Η ακροδεξιά και ο λαικισμός καλπάζουν. Στη Γαλλία, στην Πολωνία, στην Αυστρία, στην Ουγγαρία. Ακόμη και στη Γερμανία η Καγκελάριος Μέρκελ βλέπει την προσφυγική κρίση να κλονίζει την πολιτική της κυριαρχία. Η μια μετά την άλλη οι ευρωπαϊκές χώρες σκληραίνουν τη στάση τους και κλείνουν τα σύνορα τους. Η πιο ακραία, όμως, αντίδραση ήρθε, απροσδόκητα, από τη Δανία. Μια από τις πιο ανοικτές και ανεκτικές ευρωπαϊκές χώρες. Μια σκανδιναβική δημοκρατία με υψηλό βιοτικό επίπεδο, χαμηλά ποσοστά φτώχειας, καθαρές πόλεις, εξαιρετικό εκπαιδευτικό σύστημα, και σύστημα υγείας. Και με ιστορική παράδοση στην προστασία θρησκευτικών μειονοτήτων. Έχοντας διασώσει όλη την εβραϊκή κοινότητα της από τη ναζιστική θηριωδία.

Αίφνης, αυτή η ανοικτή και ανεκτική κοινωνία κλείστηκε όπως το στρείδι. Άρχισε να δημοσιεύει προκηρύξεις στον τύπο του Λιβάνου και της Ιορδανίας προειδοποιώντας τους πρόσφυγες ότι δεν θα είναι ευπρόσδεκτοι στη Δανία. Στη συνέχεια αρνήθηκε να δεχθεί τον μικρό αριθμό των χιλίων προσφύγων που της αναλογούσαν βάσει της ευρωπαϊκής κατανομής. Και τελικά ψήφισε ένα νόμο που προκάλεσε σάλο στην Ευρώπη. Ένα νόμο που υποχρεώνει την αστυνομία να κατάσχει τα μετρητά και τιμαλφή των προσφύγων για να χρηματοδοτηθεί η παραμονή τους. Τους απαγορεύει τη διαμονή εκτός των προσφυγικών κέντρων, και δυσκολεύει τη δυνατότητα απόκτησης άδειας μόνιμης κατοικίας.

Και όλα αυτά όταν η γειτονική Σουηδία, μια άλλη σκανδιναβική χώρα με σοβαρότερα κοινωνικά προβλήματα κι ένα ανερχόμενο ακροδεξιό κόμμα έχει ανοίξει τα σύνορα της σε χιλιάδες πρόσφυγες από τη Συρία και το Ιράκ.

Στη περίπτωση της Δανίας η διπλή απειλή της τρομοκρατίας και του φόβου αλλοίωσης του τρόπου ζωής μετέβαλαν δραστικά τη στάση της. Η Δανία είχε γίνει ήδη στόχος τρομοκρατικών επιθέσεων μια δεκαετία πριν τη φονική επίθεση εναντίον του Charlie Hebdo στο Παρίσι. Η δημοσίευση των διαβόητων καρτούνς του προφήτη Μωάμεθ ριζοσπαστικοποίησε το εγχώριο μουσουλμανικό στοιχείο κι έβαλε τη Δανία στο στόχαστρο. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Είναι κι ο φόβος ότι ένα κύμα μεταναστών και προσφύγων θα επιβαρύνει τις κοινωνικές δομές και θα αλλοιώσει το τρόπο ζωής. Από το 2010 η κυβέρνηση της Δανίας είχε δημοσιεύσει μια λίστα με 30 περιθωριοποιημένες γειτονιές θέτοντας ως στόχο την επανενσωμάτωση τους.

Κάθε κρίση οξύνει και υπεραπλουστεύει διλλήματα και επιλογές. Οι Δανοί επιλέγουν να προστατεύσουν τον τρόπο ζωής τους, και την κοινωνική σταθερότητα εις βάρος της ανεκτικότητας. Θεωρούν ότι κλείνοντας τα σύνορα τους θα παραμείνουν μια ανοικτή κοινωνία.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Αφιερωμένος στην τέχνη του. Ενεργός μέχρι το τέλος. Με συνεχείς εκθέσεις και μεγάλα έργα. Όταν τον τίμησε η ελληνική πολιτεία με το τελευταίο βραβείο, το βραβείο «Γιάννης Μόραλης», απουσίαζε. Η ασθένεια τον είχε πια καταβάλει. Την πορεία του επηρέασε το συναπάντημα του με τον Πικιώνη, τον Παρθένη, τον Χατζηκυριάκο Γκίκα. Αναντίρρητα, σφράγισε την πορεία της ελληνικής μεταπολεμικής ζωγραφικής. Δεν επηρεάστηκε από την ατμόσφαιρα της εποχής του. Την απόρριψη της παράδοσης, την οργή, την αμφισβήτηση, τα διάφορα ρεύματα. Επέμεινε στη ζωγραφική του βλέμματος και των αισθήσεων. Η ζωγραφική του γεμάτη φως και ελληνικότητα. Όπως η ποίηση του Ελύτη.

Όπως είπε η μεγάλη μας ποιήτρια και καλή του φίλη, Κική Δημουλά, «τόσο αστείρευτο, γενναιόδωρο κι αληθινό φως, που σκέπτομαι πως αν κάποια στιγμή το σύμπαν σκοτεινιάσει οριστικά, οι πίνακες του Τέτση θα λειτουργήσουν ως γεννήτριες φωτός».

Χρώματα, φύση και ελευθερία. Μια εικόνα του κόσμου, υψηλής αισθητικής. Εικόνες βιωματικές. Που αναδύουν ευγένεια και μια ατμόσφαιρα ανθρωπιάς. Το μεγαλείο της ζωής. Ο Τέτσης αγαπούσε τη ζωή και τον κόσμο γύρω του. Και το έδειχνε με την τέχνη του. Η λαϊκή αγορά, ίσως το εμβληματικό του έργο, είναι ωδή στη καθημερινότητα. Τα χρώματα, η κίνηση, ακόμα και η βουή που αναδύεται παραπέμπουν σε μια καθημερινότητα που δεν είναι άγος αλλά πανηγύρι. Ένα πολὐχρωμο πανηγύρι. Το πανηγύρι της ζωής.

Το έδειχνε και με τη στάση ζωής του. Καθηγητής, Πρύτανης της ΑΣΚΤ, ακαδημαϊκός αλλά κυρίως «δάσκαλος» για τους νέους. Και ευπατρίδης. Δώρισε με μεγάλη ευκολία 210 έργα του στην Εθνική Πινακοθήκη. Και με την ίδια ευκολία ζήτησε το 20% των έργων αυτών να διατεθεί για την αγορά έργων άλλων καλλιτεχνών, ώστε να εμπλουτιστούν οι συλλογές της πινακοθήκης. Με απόλυτη ενσυναίσθηση, δηλαδή, της σημαντικότητας της ύπαρξης του αλλά, ταυτόχρονα, και των ορίων του.

Πριν από τρία χρόνια είχα την τιμή να εγκαινιάσω μια από τις τελευταίες του εκθέσεις στο ιστορικό μουσείο της Ύδρας. Του αγαπημένου του γενέθλιου τόπου. Η σχέση του με την Ύδρα, και τη νησιωτική ύπαιθρο ήταν ακατάλυτη. Καθίσαμε εκείνο το βράδυ, μετά τα εγκαίνια, σε ένα ταβερνάκι της προκυμαίας μέχρι αργά. Μιλούσε για τα βράχια, τα τοπία, τη θάλασσα της Ύδρας, τις εμπνεύσεις του. Πως αντέχεις μου είπε. Εγω ήθελα πάντα να ζω ελεύθερα, να ζωγραφίζω ελεύθερα χωρίς πίεση.

Τα τελευταία του έργα ήταν επικών διαστάσεων. Λες και ήθελε να σφραγίσει τον επίλογο. Απεικονίζουν τη φύση όπως τη φανταζόμαστε από τις περιγραφές του Παπαδιαμάντη και τους στίχους του Σεφέρη. Έφυγε πλήρης ημερών με την ευλογία της αναγνώρισης του έργου του εν ζωή.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Εγκλωβισμένη βρίσκεται η ελληνική κοινωνία. Από τείχη που σηκώθηκαν γύρω της. ¨Αλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον. Ανεπαισθήτως μ´ έκλεισαν από τον κόσμον έξω¨, λέει ο Καβάφης.

Δυστυχώς εμείς δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι δεν ακούγαμε ή δεν βλέπαμε τους κτίστες που ύψωναν γύρω μας τα τείχη της απομόνωσης. Γιατί κρότο έκαναν και μεγάλο.

Αλλά εμείς αντί να ολοκληρώσουμε την εθνική προσπάθεια εξόδου από τη κρίση, υποκύψαμε στις σειρήνες του λαϊκισμού. Γιατί είναι άκοπο να πιστεύεις ότι με ένα νόμο θα σκιστούν τα μνημόνια και, έτσι μαγικά, θα επιστρέψεις στη γη της επαγγελίας. Και, τελικά, καταλήξαμε με ένα τείχος απελπισίας υψωμένο γύρω μας. Οι τράπεζες κλειστές, το βιοτικό επίπεδο σε ελεύθερη πτώση, 25% του ΑΕΠ έχει ήδη χαθεί. Και πουθενά στον ορίζοντα ένα εθνικό σχέδιο για την ανάκαμψη. Για την ανασύνταξη του παραγωγικού ιστού της χώρας. Στην προχθεσινή μαραθώνια συνέντευξη του ο Πρωθυπουργός δεν είπε τίποτα που να υποκρύπτει ένα σχέδιο. Μόνο ότι μετά το Πάσχα θα έρθει η Ανάσταση και μετά η ανάπτυξη. Τόσο απλοϊκά.

Κι αν τα τείχη της οικονομικής μας δυσανεξίας ξεπερνιώνται, πελώρια τείχη απομόνωσης κτίζονται γύρω μας με το προσφυγικό μεταναστευτικό. Ένας χρόνος πέρασε από τότε που η κυβέρνηση έκλεισε την Αμυγδαλέζα κι έκανε δηλώσεις προσκλητήριο σε πρόσφυγες και μετανάστες. Γίναμε η χαρά των διακινητών, όταν οι γειτονικές χώρες έπαιρναν δραστικά μέτρα. Ποινικοποιώντας τη διέλευση από την επικράτεια τους και κλείνοντας σιγά-σιγά τα σύνορα τους. Με αποτέλεσμα, πρόσφυγες και μετανάστες ν’αρχίσουν να συνωστίζονται στην ελληνική επικράτεια, αλλά να μην προωθούνται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αντί να αποτρέψουμε την πλημμυρίδα την παροτρύναμε. Αντί να επισπεύσουμε τη λήψη μέτρων ολιγωρήσαμε. Αντί να υλοποιήσουμε τις δεσμεύσεις που είχαμε αναλάβει τον Οκτώβριο τις αθετήσαμε. Αντί να βάλουμε εξαρχής τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις να βοηθήσουν το λιμενικό και τη frontex στην φύλαξη των ευρωπαικών συνόρων, εμείς καλέσαμε το ΝΑΤΟ. Με το κίνδυνο να μετατρέψουμε το Αιγαίο σε μια απέραντη γκρίζα ζώνη. Κι ένα χρόνο μετά, ναι ένα χρόνο μετά, η κυβέρνηση ανακοίνωσε τη δημιουργία ευρείας διυπουργικής επιτροπής για τη διαχείριση της κρίσης. Όταν, δηλαδή, η κρίση μας έχει σχεδόν καταπιεί. Τέτοια επαφή με τη πραγματικότητα οι άνθρωποι.

Τώρα, που πέρασε η επίδραση του παραισθησιογόνου του λαϊκισμού, ξυπνήσαμε σε μια άλλη χώρα. Οικονομικά καθημαγμένη και πολιορκημένη από τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή μετακίνηση μετά τον πόλεμο. Που μπορεί να μας φέρει αντιμέτωπους με μια εθνική καταστροφή.

Με μια κυβέρνηση ανίκανη, κι έναν Πρωθυπουργό που ψήνει καφέδες και σκίζει γάτες, αλλά από την τέχνη του κυβερνάν μυρωδιά. Ήμαρτον.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Η ροή της εισόδου προσφύγων και μεταναστών στην ελληνική επικράτεια συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό. Είναι σχεδόν ανεξέλεγκτη. Χιλιάδες εισέρχονται καθημερινά αλλά μόλις μερικές δεκάδες διέρχονται τα σύνορα προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Εαν συνεχιστεί αυτός ο εγκλωβισμός, πολλές διεθνείς οργανώσεις εκτιμούν ότι ο αριθμός γρήγορα θα ξεπεράσει τις 200,000. Το σενάριο είναι εφιαλτικό.

Σε αντίθεση με το μεταναστευτικό ρεύμα που δέχθηκε η χώρα μας μετά την κατάρρευση του σοβιετικού συνασπισμού, η σημερινή πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική. Τότε Αλβανοί και άλλοι μετανάστες, προερχόμενοι από χώρες της ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων έβλεπαν την Ελλάδα ως τελικό προορισμό. Ως χώρο ανεύρεσης εργασίας και παραμονής. Αλλά και η Ελλάδα ήταν μια άλλη χώρα τότε. Με την οικονομία της σε καλύτερη κατάσταση. Με τους κλάδους της κατασκευής, της αγροτικής παραγωγής, και του τουρισμού να προσφέρουν θέσεις εργασίας σε φθηνά εργατικά χέρια. Από το κύμα αυτό κάποιοι έμειναν και ενσωματώθηκαν σχετικά εύκολα στην ελληνική κοινωνία. Με τα συνήθη κοινωνικά προβλήματα, βέβαια, που εμφανίζονται σε τέτοιες περιστάσεις.

Η σημερινή πραγματικότητα είναι ζοφερή. Τα μεγέθη είναι διαφορετικά. Οι άνθρωποι αυτοί, είτε πρόσφυγες, είτε μετανάστες, δεν ήρθαν για να μείνουν. Η Ελλάδα είναι μια στάση στο δρομολόγιο τους για έναν καλύτερο προορισμό. Μετά το κλείσιμο των συνόρων βρίσκονται εγκλωβισμένοι. Σε μια χώρα που δεν θέλουν να μείνουν και που η ίδια δεν μπορεί να τους σηκώσει. Και λόγω δυνατοτήτων και μεγέθους, αλλά και λόγω της πρωτοφανούς αδυναμίας που βρίσκεται μετά από μια πολύχρονη κρίση.

Τα προβλήματα που θα ανακύψουν θα πάρουν τη μορφή χιονοστιβάδας. Μια χώρα με ασθενή δημόσια διοίκηση και γονατισμένη οικονομία θα κληθεί να οργανώσει απέραντους καταυλισμούς προσφύγων στην επικράτεια της. Να τους προσφέρει σίτιση, και στέγαση. Να φιλοξενήσει μετανάστες χωρίς να είναι σε θέση να τους προσφέρει θέσεις εργασίας. Να τους προσφέρει υγιειονομική περίθαλψη όταν το σύστημα υγείας ήδη αγκομαχάει για να ανταπεξέλθει στις εσωτερικές ανάγκες. Να αντιμετωπίσει τα σοβαρά προβλήματα ασφάλειας, που θα ανακύψουν. Και να αντιμετωπίσει ανθρώπους, που όπως δείχνει η ευρωπαϊκή εμπειρία, έχουν περιορισμένη δυνατότητα και βούληση ενσωμάτωσης.

Η ευρωπαϊκή ένωση προσανατολίζεται να μας δώσει κάποιας μορφής οικονομική βοήθεια και να περιορίσει την ανθρωπιστική κρίση στην ελληνική επικράτεια. Με τα σύνορα κλειστά, οι ευρωπαϊκές χώρες θα αφήνουν να περνάνε όσους και όποιους θέλουν. Η Ελλάδα μετατρέπεται σε ανθρώπινη χωματερή. Και το χειρότερο. Η κυβέρνηση είναι έτοιμη να το δεχθεί. Και χρησιμοποιεί το προσφυγικό για να επιτύχει χαλάρωση των απαιτήσεων των δανειστών. Θεωρώντας ότι έτσι θα παρατείνει την παραμονή της στην εξουσία. Μόνο που θα κυβερνάει πια μια άλλη χώρα.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”