Χάλυβας και πορτοκάλια

Χάλυβας και πορτοκάλια

Το 2002, ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζωρτζ Μπους προσπάθησε, επιβάλλοντας δασμούς και ποσοστώσεις, να προστατεύσει την αμερικανική βιομηχανία χάλυβα. Τα αντίποινα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν άμεσα και στοχευμένα. Αφορούσαν τα αμερικανικά πορτοκάλια από την Φλόριδα. Κυβερνήτης της Πολιτείας της Φλόριδας ήταν ο αδελφός του προέδρου των ΗΠΑ Τζεμπ Μπους. Οι εμπορικές αψιμαχίες έληξαν με συνοπτικές διαδικασίες με νίκη των Ευρωπαίων.

Στις δυο πλευρές του Ατλαντικού ακονίζουν, εκ νέου, τα ξίφη τους για έναν νέο γύρο εμπορικού και οικονομικού ανταγωνισμού. Ο Τραμπ εξελέγη με μια σκληρή ατζέντα οικονομικού προστατευτισμού. Η αναγέννηση των βιομηχανιών άνθρακα και χάλυβα, εντός «της ζώνης της σκουριάς» ήταν ο κύριος άξονας της πολιτικής «πρώτα η Αμερική».

Μέχρι σήμερα η πολιτική οικονομικού προστατευτισμού του Τραμπ για τη διάσωση των παραδοσιακών αμερικανικών βιομηχανιών έφερε την αποχώρηση από τις συζητήσεις για τη Συμφωνία του Ειρηνικού και την αποχώρηση από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα. Δεν έχει μεταφραστεί, όμως, σε μια πολιτική δασμών απέναντι στις εισαγωγές από την Ευρώπη. Κυρίως λόγω της πίεσης που ασκούν στην κυβέρνηση το αγροτικό και το κατασκευαστικό λόμπυ που φοβούνται τις οικονομικές επιπτώσεις ενός εμπορικού πολέμου.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζονται για κάθε ενδεχόμενο. Συντάσσοντας μια λίστα αμερικανικών προϊόντων, όπως το μπέρμπον και τα πορτοκάλια, που θα υποστούν τα αντίποινα.

Μετά τις συμφωνίες με τον Καναδά και την Ιαπωνία υπάρχει μια νέα αυτοπεποίθηση στην Ευρώπη για τη θέση της στο διεθνές οικονομικό στερέωμα. Φαίνεται από τη σθεναρή αντίδραση στην κινεζική πολιτική εξαγοράς ευρωπαϊκών εταιρειών υψηλής τεχνολογίας και ενέργειας, αλλά και από την σκληρή αντιμετώπιση της Βρετανίας στις διαπραγματεύσεις για το Brexit. Το «πρώτα η Αμερική δεν σημαίνει ότι βάζουμε τελευταία τα ευρωπαϊκά συμφέροντα» ήταν το μήνυμα του Γιούνκερ προς την Ουάσιγκτον.

Σε αντίθεση με τον αμυντικό τομέα, στην οικονομική σφαίρα έχει διαμορφωθεί ένα κοινό ευρωπαϊκό συμφέρον που αφορά στην επιτυχία του ευρώ, την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, την ασφάλεια των ευρωπαϊκών επενδύσεων και την επέκταση των εξαγωγών. Είναι ένας τομέας που οι Ευρωπαίοι αισθάνονται ισοϋψείς με τους Αμερικανούς και θεωρούν ότι βρίσκονται στη σωστή πλευρά της ιστορίας υπερασπιζόμενοι τις ελεύθερες εμπορικές συναλλαγές.

Οι προηγούμενοι 14 γύροι των διατλαντικών διαπραγματεύσεων για την TTIP, απέβησαν άκαρποι. Ευθύνη έχουν και η Γαλλία και η Γερμανία που ακολούθησαν εθνικές πολιτικές. Η εκλογή Μακρόν και οι συμφωνίες με Καναδά και Ιαπωνία έφεραν μια μεταστροφή προς μια κοινή ευρωπαϊκή ατζέντα. Η σκληρή ατζέντα προστατευτισμού του Τραμπ αλλά και η προτίμησή του για διμερείς διαπραγματεύσεις με χώρες και όχι ενιαίους χώρους δεν προδικάζουν την επιτυχή κατάληξη των διαπραγματεύσεων.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

43η Επέτειος Αποκατάστασης της Δημοκρατίας

43η Επέτειος Αποκατάστασης της Δημοκρατίας

Η 24η Ιουλίου του 1974 σηματοδότησε μια βαθιά τομή στην ιστορική και θεσμική εξέλιξη της χώρας μας, ανοίγοντας έναν ενάρετο κύκλο θεσμικού εκσυγχρονισμού, που αποτέλεσε τον ιστορικό κύκλο της Μεταπολίτευσης.

Το μεταρρυθμιστικό εγχείρημα του Κωνσταντίνου Καραμανλή έδωσε στη χώρα σύγχρονους δημοκρατικούς θεσμούς, ένα φιλελεύθερο Σύνταγμα και τέσσερις δεκαετίες συνεχούς και αδιατάρακτης δημοκρατικής διακυβέρνησης. Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ εγγυήθηκαν την πολιτική σταθερότητα, την οικονομική ανάπτυξη και την ασφάλεια της χώρας. Η ειρηνική αποκατάσταση και εδραίωση της δημοκρατίας και η ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας αποτελούν τα δύο μεγάλα εθνικά κεκτημένα της Mεταπολίτευσης του 1974. Οι στρατηγικές αυτές κατακτήσεις άλλαξαν τη μοίρα του τόπου και δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την οριστική υπέρβαση της θεσμικής καθυστέρησης και της κοινωνικοοικονομικής υπανάπτυξης. Ταυτόχρονα έθεσαν τις βάσεις για την αμυντική θωράκιση της χώρας. Και φέρουν ανεξίτηλη τη σφραγίδα του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η Ελλάδα, μετά τη Mεταπολίτευση, είχε πλέον εισέλθει σε μια περίοδο θεσμικής ομαλότητας και σταθερότητας. Οικονομικά, είχαν μπει οι βάσεις γι΄ αυτό που οι οικονομολόγοι χαρακτηρίζουν take off stage.

Τέσσερις δεκαετίες αργότερα, το ελληνικό κράτος, αντί της απογείωσης, έχει προσγειωθεί ανώμαλα στην βαθύτερη κρίση της μεταπολιτευτικής του ιστορίας. Τι πήγε στραβά; Τι οδήγησε σ᾽ αυτή τη σύγχρονη ελληνική τραγωδία, που κόστισε στη χώρα το ένα τέταρτο του ΑΕΠ της, στρατιές ανέργων, ένα νέο κύμα μετανάστευσης και μια γενικευμένη κοινωνική και πολιτική δυσανεξία;

Παρά τις σαρωτικές αλλαγές του 1974, που εξασφάλισαν στη χώρα ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο και τις προϋποθέσεις για απογείωση, οι πολιτικοί διάδοχοι του Καραμανλή απέτυχαν να συνεχίσουν και να ολοκληρώσουν το φιλόδοξο μεταρρυθμιστικό του πρότζεκτ.

Αντίθετα, το πολιτικό σύστημα παλινδρόμησε στις παθογένειες και τις στρεβλώσεις του παρελθόντος. Ο πελατειακός χαρακτήρας της πολιτικής και η πολιτικοποίηση του βιοπορισμού διέφθειραν το ήθος των πολιτών και την ποιότητα του δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Το μοντέλο της κρατικοδίαιτης επιχειρηματικότητας, της αθρόας δημοσιοϋπαλληλοποίησης και του αλόγιστου δανεισμού (κράτους και νοικοκυριών) και υπερκαταναλωτισμού, στηρίχθηκε και αναπαρήγαγε αναχρονιστικές δομές ανάπτυξης και εξουσίας. Επιδεικνύοντας χαμηλή δεκτικότητα στην προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών και την αφομοίωση τεχνολογικών καινοτομιών, που θα συνέβαλαν στην αύξηση της παραγωγικότητας και τη βελτίωση της ανταγωνιστικής θέσης της χώρας. Αποσυνδέοντας την κοινωνική ευημερία από την παραγωγική αποτελεσματικότητα, η χώρα έχασε τον λογαριασμό και βυθίστηκε στα χρέη.

Σήμερα χρειαζόμαστε μια Νέα Μεταπολίτευση. Ένα σύνολο αλλαγών, μεταρρυθμίσεων και εξυγιαντικών παρεμβάσεων στην κοινωνία, στην οικονομία, στην πολιτική και στη λειτουργία του κράτους. Και αυτή είναι η ευθύνη της Νέας Δημοκρατίας. Να δημιουργήσει μια νέα πλατιά κοινωνική συμμαχία για τη διεύρυνση της δημοκρατίας, την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική δικαιοσύνη και την ανοιχτή κοινωνία. Να αποτελέσει τον πολιτικό φορέα εμβρυουλκό της χώρας στη Νέα Μεταπολίτευση.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

43 χρόνια μετά ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ

43 χρόνια μετά ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ

Η πολιτική της δικτατορίας των συνταγματαρχών στο Κυπριακό ήταν εξαρχής τυχοδιωκτική, με αποκορύφωμα το προδοτικό πραξικόπημα κατά του Μακαρίου τον Ιούλιο του 1974.

Το ‘54 ο Γιώργος Θεοτοκάς έγραφε ότι ο αγώνας για την Κύπρο θα έπρεπε να δοθεί μέσα στο δυτικό συμμαχικό πλαίσιο. Χωρίς τη διατήρηση των δεσμών με τη Δύση δεν θα μπορούσε να υπάρξει ευνοϊκή λύση. Αυτή την πολιτική του πραγματισμού ακολούθησε ο Καραμανλής, που επεδίωξε και τελικά πέτυχε ρεαλιστική λύση με τις Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου. Κατηγορήθηκε τότε, από εθνικιστικά στοιχεία στην Κύπρο και την Ελλάδα αλλά και από μερίδα του Κέντρου, για την «προδοσία της Ζυρίχης». Μετά την κατάρρευση των Συμφωνιών της Ζυρίχης εγκαταλείφθηκε η πολιτική του ρεαλισμού στο Κυπριακό.

Η κατάλυση της δημοκρατίας από τους συνταγματάρχες έφερε τη διεθνή απομόνωση της χώρας. Η Συμφωνία με την ΕΟΚ πάγωσε, ενώ η Ελλάδα, κατ’ ουσίαν, αποβλήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Ακόμη και η ανοχή του αμερικανικού παράγοντα απέναντι στη χούντα δεν αποτελούσε πρόκριμα για μονομερείς ενέργειες στην εξωτερική πολιτική που θα άλλαζαν τις ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο. Η απομόνωση και τα όρια της χούντας φάνηκαν από τον Νοέμβριο του ‘67 και την κρίση της Κοφίνου. Η Τουρκία και τότε απείλησε με εισβολή την Κύπρο και με πόλεμο την Ελλάδα. Μετά την παρέμβαση των Αμερικανών η χούντα αναγκάστηκε να υποχωρήσει, αποσύροντας την ελληνική μεραρχία από το νησί.

Το ‘67 ήταν ουσιαστικά ο πρόλογος των γεγονότων του ‘74. Έδειξε τα όρια της δικτατορίας, τις προθέσεις της Τουρκίας, την πολιτική του διεθνούς παράγοντα και τις συνέπειες της άγνοιας των συσχετισμών. Οι προειδοποιήσεις προς το καθεστώς ήταν συνεχείς. Σημαίνοντες διπλωμάτες, όπως ο Άγγελος Βλάχος και ο Ιωάννης Τζούνης έφθασαν να παραιτηθούν από το υπουργείο Εξωτερικών. Ο Αβέρωφ, σε υπόμνημά του προς τον Γκιζίκη, τον Απρίλιο του ‘74, προειδοποιούσε για τις καταστροφικές συνέπειες της πολιτικής της χούντας στο Κυπριακό. Κατέληγε με τη μομφή ότι, σε περίπτωση πολέμου, το καθεστώς δεν θα μπορούσε να κάνει ούτε επιστράτευση.

Ο ίδιος ο Μακάριος, στις 2 Ιουλίου του ‘74, με μια δραματική επιστολή του προς τον Γκιζίκη κατήγγειλε «την εκτεινομένην αοράτως εξ Αθηνών χείρα, αναζητούσαν προς αφανισμόν την ανθρωπίνην ύπαρξίν» του. Κατηγορώντας τη χούντα ότι είχε μετατρέψει την Εθνική Φρουρά σε «εκτροφείο παρανόμων και κέντρο συνομοσιών κατά του κράτους». Η ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι στην κρίση της Κοφίνου ο Μακάριος είχε σθεναρά επιμείνει για τη διατήρηση της Εθνικής Φρουράς. Παρά τις προειδοποιήσεις, η χούντα προχώρησε στο προδοτικό πραξικόπημα δίνοντας στην Τουρκία το πρόσχημα για μια προαναγγελθείσα εισβολή και εθνική καταστροφή.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Η άλλη Κίνα

Η άλλη Κίνα

Η κρατούσα εικόνα της Κίνας στις δυτικές κοινωνίες είναι αυτή της αναδυόμενης υπερδύναμης. Μιας χώρας που ξεχειλίζει από σφρίγος και ζωντάνια, που αναπτύσσεται ραγδαία δημογραφικά και οικονομικά. Με κολοσσιαία έργα υποδομών, όπως ο νέος Δρόμος του Μεταξιού, με τεράστιες επενδύσεις στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Μια εμπορική δύναμη και μια αχανής αγορά που όλοι σπεύδουν να προσεταιριστούν και να συνάψουν εμπορικές συμφωνίες. Μια υπερδύναμη που εγείρει αξιώσεις πλανητικής κυριαρχίας στον 21ο αιώνα.

Αυτή η εικόνα και το μέγεθος των συμφερόντων υπερκαλύπτουν συνήθως τη σκοτεινή της πλευρά. Της καταπίεσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της στέρησης των πολιτικών ελευθεριών, της Κίνας της Πλατείας Τιεναμέν, των πολιτικών κρατούμενων και των διαφωνούντων. Οι περισσότεροι από αυτούς, όπως ο Λιου Σιαομπό, είναι γνωστοί ως τα παιδιά της γενιάς του Μάο. Φοίτησαν στα πανεπιστήμια όταν αυτά ξανάνοιξαν μετά το θάνατο του Μαο, έγιναν ακτιβιστές της δημοκρατίας, καθόρισαν και καθορίστηκαν από τα γεγονότα της πλατείας Τιεναμέν. Ο Λιου Σιαομπό, που πρωτοστάτησε στα γεγονότα, συνελήφθη από τις Αρχές και ρίχτηκε στις φυλακές για δύο χρόνια χωρίς δίκη. Όταν απελευθερώθηκε, είχε χάσει τη θέση του στο πανεπιστήμιο και το καθεστώς του απαγόρευσε να δημοσιεύει και να δίνει διαλέξεις.

Άρχισε να δημοσιεύει στο εξωτερικό στηλιτεύοντας την παντοδυναμία του κόμματος και της κομματικής νομενκλατούρας, τις διασυνδέσεις των κομματικών με τον υπόκοσμο και το πέπλο διαφθοράς και καταπίεσης που σκέπαζε την κινεζική κοινωνία. Ο Λιου έδωσε τη δική του εξήγηση και για το κινεζικό παράδοξο. Το παράδοξο μιας ανοιχτής καπιταλιστικής οικονομίας σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, με ένα κλειστό αυταρχικό πολιτικό σύστημα. Ενώ θεωρητικά η οικονομική ανάπτυξη διευρύνει τα κοινωνικά αιτήματα για πολιτική εκπροσώπηση, το κινεζικό πολιτικό σύστημα παραμένει ερμητικά κλειστό. Η εξήγησή του είναι ότι ο κυνισμός και ο ηδονισμός που έχουν επικρατήσει οδηγούν σε ένα αξιακό κενό που επιτρέπει το παράδοξο. Είναι η ηθική κατάρρευση μιας κοινωνίας που προτιμάει τον πλούτο από την ελευθερία, τα αξιώματα από τη δημοκρατία, το lifestyle από την πραγματική πρόοδο. Μια αντινομία που γίνεται ολοένα και πιο διακριτή στις λεγόμενες «ανελεύθερες δημοκρατίες».

Μαζί με άλλους διαφωνούντες ίδρυσαν το Charter 08, κατά τα πρότυπα του Charter 77 του Χάβελ στην κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία. Τα κείμενα μιλούσαν για δημοκρατία, διάκριση των εξουσιών, ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερία του λόγου.

Ο Λιου συνελήφθη και καταδικάστηκε σε έντεκα χρόνια φυλάκισης. Όταν το 2010 του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ, η απονομή έγινε συμβολικά σε μια «κενή έδρα». Ούτε το βραβείο Νόμπελ ούτε η ανίατη ασθένεια που τον προσέβαλε έκαναν δυνατή την αποφυλάκισή του. Ο Λιου πέθανε στις κινεζικές φυλακές πριν από λίγες μέρες αγωνιζόμενος για την πραγμάτωση ενός καλού σκοπού, όπως θα έλεγε ο Κομφούκιος.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Γλώσσα & πολιτική

Γλώσσα & πολιτική

Η τέχνη του λόγου, η τέχνη της πειθούς στη βάση συγκροτημένων επιχειρημάτων, άνθησε στην αρχαία Ελλάδα. Οι πολίτες στην αρχαία πόλη-κράτος έπρεπε να είναι ικανοί να εκφέρουν λόγο συγκροτημένο και πειστικό. Στην Εκκλησία του Δήμου ίσχυε «τις αγορεύειν βούλεται» και η πειστικότητα του λόγου του αγορητού οδηγούσε σε αποφάσεις καθοριστικές για τη μοίρα της πόλης.

Η σημασία της τέχνης του λόγου συναντάται στους προσωκρατικούς, κατεξοχήν στον Σωκράτη, και διδάσκεται στην Ακαδημία του Πλάτωνα και στο Λύκειο του Αριστοτέλη.

Η αρχαία ελληνική γραμματεία μάς κληροδότησε πληθώρα αγορεύσεων που καθόρισαν την πορεία της Ιστορίας. Ο «Επιτάφιος» του Περικλέους είναι ύμνος στην αθηναϊκή δημοκρατία και την ελευθερία. Οι δημηγορίες του Θουκυδίδη είναι λαμπρά παραδείγματα ρητορικής αντιπαράθεσης. Οι «Φιλιππικοί» και οι «Ολυνθιακοί» του Δημοσθένη είναι μια προσπάθεια αφύπνισης των Αθηναίων έναντι του επερχόμενου εξωτερικού κινδύνου.

Σε αυτό το πλαίσιο ευδοκίμησαν ρήτορες και σοφιστές. Ο Πλάτων στον «Φαίδρο» και τον «Γοργία» θα προειδοποιήσει ότι η σοφιστική απομακρύνει από την αλήθεια. Δημαγωγοί, όπως ο Κλέων και ο Αλκιβιάδης θα χρησιμοποιήσουν την τέχνη του λόγου για να ικανοποιήσουν προσωπικές φιλοδοξίες και να παρασύρουν την πόλη στον όλεθρο.

Η τέχνη του λόγου θα μεταλαμπαδευτεί στη Ρώμη με τις αγορεύσεις του Κικέρωνα. Οι «Λόγοι κατά Κατιλίνα» αποτελούν τη συνεισφορά του στο πολίτευμα, στην προάσπιση των ελευθεριών και των δικαιωμάτων του λαού. Η τέχνη του λόγου θα ευδοκιμήσει στο Βυζάντιο μέχρι την Άλωση και θα ανθίσει ξανά στη Δύση με την Αναγέννηση και τον Διαφωτισμό.

Στην εποχή μας ο πολιτικός λόγος είναι κακός λόγος. Οι λέξεις στο πεδίο της πολιτικής έχουν χάσει το αληθινό τους περιεχόμενο. Έχουν γίνει οι κάδοι και τα βαρέλια, όπως θα έλεγε ο Χάιντεγκερ, για την άντληση αποστεωμένων κλισέ. Λογοκόποι, δημαγωγοί και φωνακλάδες αλλοιώνουν τις έννοιες των λέξεων, απευθύνονται στο θυμικό, φυλακίζουν τα αισθήματα των πολιτών και σκοτώνουν την ελευθερία της σκέψης. Η κοινωνία των πολιτών από ζωντανός δήμος μετατρέπεται σε μια απέραντη κοιλάδα των δακρύων. Οι πολίτες αποστρέφονται την πολιτική και απέχουν.

Ο Παλαμάς, γράφοντας για μια άλλη περίοδο πολιτικής παρακμής, δίνει μια σπαρακτική εικόνα εκφυλισμού λόγου και πολιτικής. «Δεν έχεις Όλυμπε θεούς, μηδέ λεβέντες Όσσα, ραγιάδες έχεις μάνα γη, σκυφτούς για το χαράτσι, κούφιοι και οκνοί καταφρονούν τη θεία τραχειά σου γλώσσα, των Ευρωπαίων περίγελα και των αρχαίων παλιάτσοι… και δημοκόποι Κλέωνες και λογοκόποι Ζωίλοι, και Μαμμωνάδες βάρβαροι, και χαύνοι λεβαντίνοι, λύκοι ω κοπάδια οι πιστικοί και ψωριασμένοι σκύλοι και οι χαροκόποι αδιάντροποι και πόρνη η Ρωμιοσύνη».

Η άρθρωση ορθού λόγου, η επανανοηματοδότηση της πολιτικής και η σύνδεση λόγου και πράξης είναι η αναγκαία συνθήκη για να βγούμε από τη σημερινή πολιτική παρακμή.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

G-20: πλανητική αστάθεια

G-20: πλανητική αστάθεια

Η διάσκεψη κορυφής των είκοσι ισχυρών κρατών του κόσμου επιβεβαίωσε την αστάθεια που επικρατεί στο διεθνές σύστημα. Το κενό που δημιουργεί ο αποπροσανατολισμός της πλανητικής πολιτικής των ΗΠΑ είναι δυσαναπλήρωτο και ανησυχητικό. Δεν μπορεί να καλυφθεί ούτε από την ΕΕ και τη Γερμανία ούτε από τον Καναδά ή την Ιαπωνία. Η ηγέτιδα δύναμη της Δύσης εμφανίστηκε απρόθυμη να αλλάξει πολιτική στο θέμα της Συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή. Ενώ στα θέματα του παγκόσμιου εμπορίου αντέταξε μια πολιτική οικονομικού προστατευτισμού. Η πρόθεση του Τραμπ να θεσπίσει περιορισμούς στις εισαγωγές χάλυβα έφερε την ισχυρή αντίδραση της Ευρώπης, που απείλησε με εμπορικό πόλεμο. Την ίδια στιγμή η ΕΕ, μετά την εμπορική συμφωνία με τον Καναδά, υπέγραφε συμφωνία εμπορικής συνεργασίας και με την Ιαπωνία, ενώ ο κινέζος πρόεδρος υπεραμυνόταν της ανοιχτής παγκόσμιας οικονομίας.

Η έλλειψη προσανατολισμού, της κυβέρνησης Τραμπ στην άσκηση πλανητικής πολιτικής είχε φανεί από την επίσκεψή του στην Πολωνία.

Εκεί ο Τραμπ προτίμησε τον ρόλο του κριτικού σχολιαστή των ευρωατλαντικών θεσμών και δομών, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Αποφεύγοντας, για άλλη μία φορά, να δεσμευθεί για το άρθρο 5 της Συμμαχίας. Ενώ στην ομιλία του δεν έκανε καμιά αναφορά στις κοινές αρχές και αξίες που ενώνουν τις δημοκρατίες του δυτικού κόσμου. Αντίθετα, έδωσε έμφαση στις παραδόσεις και στις εθνικές ταυτότητες.

Η πολυαναμενόμενη συνάντηση κορυφής Τραμπ Πούτιν επισκιάστηκε από τις έρευνες των αμερικανικών Αρχών για ενδεχόμενη εμπλοκή της Ρωσίας στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ. Η απόφαση για τη συγκρότηση κοινής ομάδας ασφάλειας στον κυβερνοχώρο ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων, ιδιαίτερα από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Με αποτέλεσμα ύστερα από λίγες ώρες ο αμερικανός πρόεδρος να υπαναχωρήσει. Με την εξαίρεση ίσως τη συμφωνία για κατάπαυση του πυρός στη Συρία, η εικόνα που έμεινε ήταν ότι ο Πούτιν είχε επιβάλει την ατζέντα του.

Η Γερμανίδα Καγκελάριος, από την πλευρά της, είχε εντάξει τη συνάντηση των είκοσι στους προεκλογικούς της σχεδιασμούς. Στοχεύοντας να συμβολίσει την αναβάθμιση της Γερμανίας στην πλανητική σκακιέρα και την ενίσχυση της θέσης της στις δημοκρατίες της Δύσης. Μένει με την εικόνα των διαφωνιών με την Αμερική, τις ρωγμές στο δυτικό συνασπισμό και τις βίαιες διαδηλώσεις στο Αμβούργο.

Η διάσκεψη των είκοσι επηρεάστηκε αρνητικά από την αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής. Η Αμερική του Ομπάμα είχε στόχο την προώθηση της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της ελεύθερης αγοράς. Σε ένα διεθνές σύστημα όπου οι ΗΠΑ λειτουργούσαν ως primus inter pares. Η Αμερική του Τραμπ φαίνεται να παλινδρομεί ανάμεσα σε μια πολιτική οικονομικού προστατευτισμού και μια πολιτική επιλεκτικού παρεμβατισμού. Μια πολιτική αποσπασματική χωρίς συνεκτική φιλοσοφία, που αυξάνει τις φυγόκεντρες δυνάμεις και την αστάθεια στο διεθνές σύστημα.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Κυπριακό: ένα άλυτο πρόβλημα

Κυπριακό: ένα άλυτο πρόβλημα

Άλλος ένας γύρος συνομιλιών για την επίλυση του Κυπριακού κατέρρευσε. Δεν είναι τυχαίο. Το status quo που προκύπτει από συγκεκριμένους συσχετισμούς ισχύος αλλάζει μόνο όταν αλλάξουν αυτοί οι συσχετισμοί. Η διαίρεση της Ευρώπης ήταν αποτέλεσμα του πολέμου και του μεταπολεμικού συσχετισμού ισχύος. Για την επανένωσή της χρειάστηκαν δεκαετίες Ψυχρού Πολέμου και τελικά η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Η διχοτόμηση της Κύπρου ήταν αποτέλεσμα της τουρκικής εισβολής, που εκμεταλλεύθηκε το εγκληματικό πραξικόπημα της χούντας των Αθηνών κατά του Μακαρίου. Οι συσχετισμοί ισχύος που διαμορφώθηκαν το ‘74 δεν έχουν επί της ουσίας αλλάξει. Αντίθετα, έχουν μάλλον επιδεινωθεί εις βάρος μας μετά την πολυετή και πολύπλευρη κρίση που ταλαιπωρεί το ελλαδικό κράτος. Με βάση αυτούς τους συσχετισμούς η Τουρκία δεν έχει κανένα λόγο να προχωρήσει σε ουσιαστικό συμβιβασμό προς την ελληνική πλευρά. Ιδιαίτερα, όταν για την Τουρκία το νόμισμα των συναλλαγών στην αγορά των διεθνών σχέσεων δεν είναι το δίκαιο αλλά η ισχύς. Το μαρτυρά η συμπεριφορά της στη Μέση Ανατολή, στη Συρία και στο Κουρδικό, αλλά και απέναντι στην ΕΕ. Ο Τσαβούσογλου, άλλωστε, είχε δηλώσει ωμά ότι μια λύση με βάση τις παραμέτρους του ΟΗΕ δεν είναι εφικτή.

Τα στρατηγικά συμφέροντα της Τουρκίας εξυπηρετούνται είτε με τον απόλυτο έλεγχο των Κατεχομένων είτε με τη δημιουργία συνθηκών επικυριαρχίας σε ολόκληρο το νησί. Γι’ αυτό τον λόγο επέμεινε στην αδιάλλακτη στάση της σε όλα τα θέματα και κυρίως στο θέμα της αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων και το θέμα των εγγυήσεων. Η τουρκική αξίωση για 15ετή διατήρηση των στρατευμάτων και των παρεμβατικών δικαιωμάτων της θα έφερνε το ελληνοκυπριακό συνιστών κρατίδιο απέναντι στο ηγεμονικό τουρκικό κράτος. Αυτό θα οδηγούσε στην εκ προοιμίου φαλκίδευση του νέου κράτους και την υποθήκευση του μέλλοντός του στις βουλήσεις της Τουρκίας. Θα το καθιστούσε ευάλωτο στην πρώτη κρίση που θα προέκυπτε από τις κυοφορούμενες δαιδαλώδεις νέες πολιτειακές δομές. Όπως φυσικά και η επιστροφή εδαφών σε τέτοιες μεταβατικές συνθήκες θα τελούσε υπό τη δαμόκλειο σπάθη της όποιας κρίσης.

Οι αξιώσεις της Τουρκίας μετέτρεπαν την de facto κατοχή της μισής Κύπρου σε de jure επικυριαρχία όλης της νέας κυπριακής πολιτείας. Είναι προφανές ότι Κύπρος και Ελλάδα δεν μπορούσαν να ενδώσουν σε μια τέτοια αξίωση. Όσο η Τουρκία θεωρεί ότι στο Κυπριακό διαπραγματεύεται από θέση ισχύος, δεν έχει κανένα κίνητρο να προχωρήσει σε έντιμο συμβιβασμό. Η στάση της θα αλλάξει μόνο αν αλλάξει η θέση της. Αν δηλαδή επιδεινωθούν οι δείκτες ισχύος της ή βελτιωθούν οι δείκτες ισχύος της ελληνικής πλευράς. Τότε, ενδεχομένως, να αποκτήσει το κίνητρο και τη βούληση για μια δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Η παγίδα του Θουκυδίδη

Η παγίδα του Θουκυδίδη

Όταν το επιτελείο του Τραμπ μελετά Θουκυδίδη, είναι είδηση. Πριν από λίγες εβδομάδες ο Γκράχαμ Άλισον, με την «Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου» υπό μάλης, διέβη το κατώφλι του Λευκού Οίκου για να μιλήσει στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας. Ο Άλισον, καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Χάρβαρντ, είχε γίνει ευρύτερα γνωστός τη δεκαετία του ‘70 με την «Αναγκαιότητα της Απόφασης». Μια σημαντική μελέτη της διαδικασίας λήψης αποφάσεων στην πυραυλική κρίση της Κούβας το 1962. Αυτή τη φορά η συζήτηση δεν αφορούσε τη Ρωσία αλλά την Κίνα. Σε πρόσφατο έργο του ο Άλισον αναρωτιέται αν Αμερική και Κίνα μπορούν να ξεφύγουν από την παγίδα του Θουκυδίδη. Η παγίδα είναι ο φόβος. Ο φόβος απώλειας των πρωτείων από την ισχυροποίηση μιας αναδυόμενης δύναμης. Ο φόβος που οδηγεί στον πόλεμο. Όπως ο φόβος της Σπάρτης από την ισχυροποίηση της Αθήνας οδήγησε στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, έτσι και ο φόβος από την ισχυροποίηση της Κίνας μπορεί να οδηγήσει στον πόλεμο και τον όλεθρο.

Η μελέτη του Θουκυδίδη στις ΗΠΑ παραμένει πάντοτε επίκαιρη. Ο «Πελοποννησιακός Πόλεμος» του Θουκυδίδη, η «Ιλιάδα» του Ομήρου, ο «Οιδίπους τύραννος» και η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, ορισμένοι από τους διαλόγους του Πλάτωνα και το έργο του Αριστοτέλη είναι η κληρονομιά της αρχαίας ελληνικής γραμματείας που διδάσκεται ανελλιπώς στις σχολές ανθρωπιστικών σπουδών στις ΗΠΑ. Οι εποχές αλλάζουν αλλά τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος παραμένουν τα ίδια, όπως το ζήτημα του πολέμου. Ποια είναι τα αίτια που οδηγούν ανθρώπους και συλλογικότητες στη βαρβαρότητα και στον όλεθρο του πολέμου; Το έργο του Θουκυδίδη παραμένει σημαντικό γιατί αναλύει σε βάθος τα πραγματικά αίτια που προκάλεσαν τη σύγκρουση μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης. Και τα διδάγματά του αφορούν στην ανθρώπινη συμπεριφορά και τη συμπεριφορά των οργανωμένων κοινωνιών. Διδάγματα που, όπως λέει ο ίδιος ο Θουκυδίδης, όσο η φύση των ανθρώπων δεν αλλάζει, ισχύουν «ες αει».

Ακόμη και σήμερα οι άνθρωποι οδηγούνται σε πόλεμο για τους ίδιους λόγους που ανέλυσε ο Θουκυδίδης δυόμισι χιλιάδες χρόνια πριν. Για λόγους ισχύος, για λόγους γοήτρου και τιμής και για λόγους συμφέροντος. Είναι αυτά τα συμπεράσματα που κατέστησαν τον Πελοποννησιακό Πόλεμο πηγή διδαγμάτων για την αμερικανική ελίτ καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Είναι τα ίδια που τον καθιστούν επίκαιρο στην αντιμετώπιση της πρόκλησης της ισχυροποιούμενης Κίνας. Ο Άλισον στο βιβλίο του ισχυρίζεται ότι ο ανταγωνισμός δεν οδηγεί αναπόφευκτα στον πόλεμο. Υπάρχουν και περιπτώσεις ειρηνικής διευθέτησης μέσα από την αναρρύθμιση της ισορροπίας ισχύος.

Το ερώτημα είναι αν ο Άλισον προειδοποίησε την κυβέρνηση Τράμπ για την άλλη παγίδα που περιγράφει ο Θουκυδίδης. Την παγίδα των δημαγωγών, που οδηγεί, ακόμη και κραταιές δημοκρατίες, σε πολιτική αποσύνθεση και παρακμή.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”

Πισωγύρισμα

Πισωγύρισμα

Ο Κλάους Ρέγκλινγκ επιβεβαίωσε σε ομιλία του στον Economist το κόστος από το πισωγύρισμα της χώρας το 2015. Το 2015 ανακόπηκε η έξοδος από την ύφεση, ακυρώθηκε η είσοδος στην ποσοτική χαλάρωση και η έξοδος στις αγορές. Μαζί ανακόπηκε και το πρόγραμμα των μεταρρυθμίσεων. Η προηγούμενη κυβέρνηση, παρά τα όποια λάθη και αδυναμίες, είχε φέρει θετικά αποτελέσματα τόσο στο δημοσιονομικό σκέλος όσο και στο σκέλος των μεταρρυθμίσεων.

Η ανακοπή αυτής της πορείας και η επιμονή σε λανθασμένες και ανέφικτες επιλογές οδήγησαν σε μια καταστροφική διαπραγμάτευση που κόστισε στη χώρα πολλά δισεκατομμύρια. Πολλές μεταρρυθμίσεις της προηγούμενης κυβέρνησης ξηλώθηκαν και η κοινωνία μπολιάστηκε με έναν ακραίο λαϊκισμό. Καλλιεργήθηκαν φρούδες ελπίδες με ψεύτικες υποσχέσεις. Η τεράστια απόσταση προεκλογικών εξαγγελιών και κυβερνητικών έργων έχει οδηγήσει την κυβέρνηση σε ένα θέατρο σκιών. Ένα παιχνίδι καθυστερήσεων με τους έξω για να διαπραγματευτούν με τους μέσα. Με το κομματικό τους ακροατήριο και την εκλογική τους πελατεία.

Καθυστέρησαν στην αποδοχή ιδιοκτησίας του προγράμματος, καθυστερούν στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων, καθυστερούν στην ολοκλήρωση των αξιολογήσεων. Αυτή η συνεχής καθυστέρηση μπορεί να τους επιτρέπει την ομαλή πολιτική τους μετάλλαξη αλλά βλάπτει σοβαρά τη χώρα. Αυξάνει την αβεβαιότητα σε εγχώριους και εξωχώριους επενδυτές και φέρνει ασφυξία στην πραγματική οικονομία. Επιβαρύνει τα δημοσιονομικά μεγέθη και επιβραδύνει την έξοδο από την ύφεση. Η καθυστέρηση ολοκλήρωσης της τελευταίας αξιολόγησης είναι ιδιαίτερα αδικαιολόγητη. Αφού, κατά δική τους παραδοχή, γνώριζαν ότι δεν επρόκειτο να πετύχουν κάτι για το χρέος.

Τα αδιέξοδα της κυβερνητικής πολιτικής είναι εμφανή πλέον σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας του πολίτη. Η χώρα κόντεψε να πνιγεί από τα σκουπίδια γιατί η κυβέρνηση υποσχόταν να μονιμοποιήσει τους συμβασιούχους με τη διαδικασία των επαναλαμβανόμενων συμβάσεων ορισμένου χρόνου. Πράγμα που γνὠριζε ότι δεν μπορεί να συμβεί γιατί αντίκειται στο Σύνταγμα. Δεύτερον, έχει δεσμευτεί στο μνημόνιο για ένα συγκεκριμένο αριθμό συμβασιούχων για το δημόσιο, τον οποίο έχει υπερβεί κατά πολύ.

Στον τομέα της δημόσιας τάξης τα πράγματα είναι χειρότερα. Η κυβέρνηση βρέθηκε ανάμεσα στη νόμιμη επιλογή μιας κοινωνικής ομάδας να διαδηλώσει σε έναν χώρο και στην εικαζόμενη αντίδραση ομάδων που σφετερίζονται αυτόν το χώρο. Αντί να δημιουργήσει συνθήκες ομαλής διεξαγωγής αυτής της διαδήλωσης επέλεξε να την απαγορεύσει. Παραδίδοντας, με τον τρόπο αυτό, μια ιστορική περιοχή στους σφετεριστές της. Αυτό στέλνει λάθος μηνύματα και δημιουργεί ένα αίσθημα ανασφάλειας στους πολίτες.

Αλλά και η διολίσθηση της κυβέρνησης σε συνεχείς παρεμβάσεις στη δικαιοσύνη αντιστρατεύεται την διάκριση των εξουσιών, το κράτος δικαίου και, τελικά, το δημόσιο συμφέρον.

Στα οικονομικά, με την «περήφανη διαπραγμάτευση», η κυβέρνηση πήγε τη χώρα πίσω. Στα θεσμικά τα πράγματα εξελίσσονται ακόμα χειρότερα.

ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ στα “ΝΕΑ”