Ομιλία σε εκδήλωση της Επιτροπής για τη δικαίωση του αρμενικού εθνικού ζητήματος

Σεβασμιότατε Μητροπολίτη, αξιότιμε πρώην Πρόεδρε της Βουλής,
Αγαπητέ Δήμαρχε, εκλεκτοί προσκεκλημένοι
Καλημέρα σας.
Είναι ιδιαίτερη τιμή να είμαι ομιλητής στην εκδήλωση για την ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Τους Έλληνες και τους Αρμένιους συνδέουν ισχυροί ιστορικοί και άρρηκτοι δεσμοί φιλίας που σφυρηλατήθηκαν στο διάβα της ιστορίας σε μαρτυρικές στιγμές.
Η διατήρηση της ιστορικής μνήμης αποτελεί αναγκαίο όρο για τη διασφάλιση της συλλογικής αυτοσυνειδησίας της ανθρωπότητας.
Πρέπει να θυμόμαστε, ιδίως υπό τις σημερινές συνθήκες, και μπροστά στα σύννεφα που σωρεύονται στον παγκόσμιο ορίζοντα, τις χειρότερες στιγμές της παγκόσμιας ιστορίας, όπως είναι η Αρμενική Γενοκτονία. Όχι για να καλλιεργήσουμε το μίσος και αισθήματα ρεβανσισμού εναντίον κρατών που τις διέπραξαν, αλλά για να μας θυμίζουν τη σκοτεινή πλευρά της ιστορίας του ανθρώπινου γένους, ώστε να αποφύγουμε στο μέλλον, ως ανθρωπότητα, ανάλογες δραματικές εμπειρίες.
Κυρίες και κύριοι,
Η Γενοκτονία των Αρμενίων δεν ήταν ένα στιγμιαίο έγκλημα, αλλά έγκλημα διαρκές.
Οι άγριοι διωγμοί άρχισαν από τον Αβδούλ Χαμίτ Β’ το 1894, με αποκορύφωμα βιαιότητας τη μεγάλη σφαγή και λεηλασία της Σασούν.
Η επικράτηση των Νεοτούρκων τον Ιούλιο του 1908, επιδείνωσε την κατάσταση για τους χριστιανούς της αυτοκρατορίας. Αντί για τον σεβασμό των Συνθηκών και την πραγμάτωση των μεταρρυθμίσεων που ευαγγελιζόταν, το νέο καθεστώς προέβη σε νέους διωγμούς κατά των Αρμενίων τον Απρίλιο του 1909 στα Άδανα και την ευρύτερη περιοχή της Κιλικίας. Οι σφαγές συνεχίστηκαν κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους.
Στις 26 Μαρτίου 1915, αρχίζουν στο Ζεϊτούν οι σφαγές και διώξεις με σκοπό την εξολόθρευση του Αρμενικού και Χριστιανικού στοιχείου της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Στις 24 Απριλίου 1915, ημέρα Σάββατο, κατ’ εντολήν του Υπουργού εσωτερικών, Ταλαάτ Πασά, συλλαμβάνονται και εκτελούνται 250 πολιτικοί και πνευματικοί ηγέτες των Αρμενίων της Κωνσταντινούπολης, βουλευτές, πρόκριτοι, συγγραφείς…
Αμέσως μετά άρχισαν ομαδικές σφαγές του αρμενικού λαού στην Ανατολική Μικρά Ασία. Χαρακτηριστικό είναι το τηλεγράφημα του Ταλαάτ στις 28 Απριλίου 1915 προς τους νομάρχες των περιοχών αυτών: «Αποφασίσθηκε να τεθεί τέρμα στο ζήτημα των Αρμενίων με εκτόπισίν τους στις ερήμους και την εξόντωση αυτού του ξενικού στοιχείου».
Οι στρατιώτες αρμενικής καταγωγής αφοπλίζονται και στέλνονται στα τάγματα εργασίας, όπου εξοντώνονται. Στις πόλεις και τα χωριά συλλαμβάνονται πρώτα οι άντρες και χωρίζονται από τις οικογένειές τους. Συνήθως εκτελούνται λίγο έξω από τους τόπους κατοικίας τους. Οι γυναίκες και τα παιδιά ξεκινούν μια πορεία θανάτου προς τις ερήμους της Συρίας και της Μεσοποταμίας.
Στη Γενοκτονία συμμετείχαν Τούρκοι αλλά και Κούρδοι, που με την ειρωνεία της ιστορίας, υφίστανται σήμερα τις διώξεις του Τουρκικού κράτους.
Η Συνθήκη των Σεβρών προέβλεπε μία διευρυμένη Αρμενία, στην οποία θα υπαγόταν και η περιοχή του Πόντου, σε μια προσπάθεια δημιουργίας μιας Ποντοαρμενικής Ομοσπονδίας. Όμως μετά την εγκατάλειψή της από τους νικητές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και την προσέγγιση Κεμάλ – Λένιν (1920), η Αρμενία σοβιετοποιείται.
Το 1922, όταν καταρρέει το μικρασιατικό μέτωπο, η Ελλάδα ηττάται. Στη Συνθήκη της Λωζάννης οι όροι «Αρμενία» ή «αρμενικός» δεν υφίστανται καν. Έτσι, το αρμενικό ζήτημα φαίνεται να «κλείνει» με τον αφανισμό ενός λαού.
Έως το 1918 πάνω από ενάμιση εκατομμύριο Αρμένιοι έχασαν τη ζωή τους ή αναγκάστηκαν να εκπατριστούν. Πολλοί εγκατέλειψαν το 1922 την Τουρκία μαζί με τους Έλληνες. Σήμερα, μόλις 50.000 Αρμένιοι ζουν στην Τουρκία, κυρίως στην Κωνσταντινούπολη.
Η αρμενική γενοκτονία ήταν έγκλημα διαρκές και προμελετημένο και υπήρξε ο προάγγελος των πιο σκοτεινών και αποτρόπαιων σελίδων της ιστορίας του 20ου αιώνα. Ο Αδόλφος Χίτλερ τη χρησιμοποίησε ως παράδειγμα για να δικαιολογήσει το εβραϊκό ολοκαύτωμα. «Ποιος μιλάει σήμερα για τον αφανισμό των Αρμενίων;» διερωτήθηκε το 1939.
Η Γενοκτονία των Αρμενίων δεν ήταν η μόνη που διεπράχθη από τους γείτονές μας. Δυστυχώς υπάρχει η Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και του Πόντου. Και υπάρχει η Γενοκτονία των Ασσυρίων ή Ασσυροχαλδαίων. Των χριστιανικών πληθυσμών της Νοτιοανατολικής Μικράς Ασίας, οι οποίοι σφαγιάστηκαν την ίδια περίοδο και υπό τις ίδιες συνθήκες με τους Έλληνες και τους Αρμενίους.
Η γενοκτονία των Αρμενίων παρέμεινε ατιμώρητη από τη διεθνή κοινότητα, παρότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία, ως σύμμαχος των Κεντρικών Δυνάμεων, βρισκόταν στους ηττημένους του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Τουρκία, ως διάδοχο κράτος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ποτέ δεν παραδέχτηκε τη Γενοκτονία των Αρμενίων.
Η Τουρκία των Κεμαλιστών, και σήμερα οι Ισλαμιστές, ακολουθούν με την ίδια ένταση την πολιτική άρνησης της Γενοκτονίας και της παραχάραξης της ιστορίας. Παρά τη δήλωση συγγνώμης του Τούρκου πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προς τα εγγόνια των θυμάτων τον Απρίλιο του 2014, η Τουρκία εξακολουθεί να αρνείται τη γενοκτονία.
Όταν τρίτες χώρες αναγνωρίζουν, όπως η Γαλλία το 2001, ή επιχειρούν να αναγνωρίσουν, όπως οι ΗΠΑ, η Ελβετία ή η Βουλγαρία, τη Γενοκτονία των Αρμενίων, τότε η Τουρκία κινητοποιεί τα φιλικά προς αυτήν κέντρα, τους Τούρκους μετανάστες τού εξωτερικού ή δημιουργεί προβλήματα σε σημαντικά για τη Δύση ζητήματα. Οι πρόσφατες, μεγάλης έκτασης αντιδράσεις τής Τουρκίας για την ποινικοποίηση στη Γαλλία τής άρνησης οιασδήποτε γενοκτονίας είναι χαρακτηριστική του τρόπου που αντιδρά η Τουρκία.
Στην πολιτική της άρνησης επιστρατεύτηκαν όλα τα μέσα και επενδύθηκαν πολλά κεφάλαια σε δημόσιες σχέσεις, δωροδοκίες συγγραφέων, ακαδημαϊκών και δημοσιογράφων, απειλές, πιέσεις, ακόμη και δολοφονίες διανοουμένων:
• Ο Τανέρ Ακτσάμ, Τούρκος ιστορικός, επικριτής της τουρκικής πολιτικής άρνησης της Γενοκτονίας, αυτοεξορίστηκε.
• Ο Χραντ Ντίνκ, δημοσιογράφος αρμενικής καταγωγής, δολοφονήθηκε από το τουρκικό παρακράτος τον Ιανουάριο του 2007.
• Ο Ορχάν Παμούκ, που τιμήθηκε με Νόμπελ λογοτεχνίας το 2006, είναι γνωστός για την κριτική του στάση στην πολιτική της Άγκυρας απέναντι στη Γενοκτονία των Αρμενίων. Το Φεβρουάριο του 2005 δήλωσε στον ξένο Τύπο ότι τα εγκλήματα κατά των Αρμενίων πρέπει να συζητηθούν από την τουρκική κοινή γνώμη. Αποτέλεσμα των δηλώσεών του ήταν να παραπεμφθεί στη δικαιοσύνη.

Στη δεκαετία του 2000, οι Ερντογάν και Νταβούτογλου προσπάθησαν να σκεπάσουν τη Γενοκτονία των Αρμενίων κάτω από την πολιτική των «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες».
Στα πλαίσια αυτής της ευρύτερης πολιτικής, που αφορούσε την ασφαλή διέλευση των αγωγών, Τουρκία και Αρμενία, υπό την πίεση των ΗΠΑ και της ΕΕ, υπέγραψαν το 2009 δύο Πρωτόκολλα, γνωστά ως Πρωτόκολλα της Ζυρίχης. Καμία χώρα δεν τα επικύρωσε. Η Τουρκία προσπάθησε να συνδέσει την επικύρωση με ικανοποίηση συμφερόντων της σε δύο σημαντικά ζητήματα: τη Γενοκτονία και το Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Για τη διεθνή κοινότητα, το Αρμενικό ζήτημα, για πολλά χρόνια, φαινόταν να είχε «λυθεί» με την εξόντωση των Αρμενίων και την απορρόφηση της Αρμενίας από τη Σοβιετική Ένωση. Αυτό άρχιζε να αλλάζει μισό αιώνα μετά. Χρονιά ορόσημο ήταν το 1965, όταν, με τη συμπλήρωση 50 χρόνων από τη Γενοκτονία, μεγάλες διαδηλώσεις σε όλον τον κόσμο φανέρωσαν ότι η μνήμη ήταν ζωντανή στη δεύτερη γενιά των Αρμενίων προσφύγων ανά τον κόσμο, από την Αργεντινή μέχρι τη Σοβιετική Ένωση και από τη Σουηδία μέχρι το Γιοχάνεσμπουργκ! Στο Ερεβάν, μια μεγαλειώδης διαδήλωση – πρωτοφανής για τα σοβιετικά δεδομένα – με τη συμμετοχή ενός εκατομμυρίου ανθρώπων, οι οποίοι φώναζαν μεταξύ άλλων «τα εδάφη μας!», ήρθε όχι μόνο να τονίσει το αίτημα για την αναγνώριση της Γενοκτονίας, αλλά και την αμφισβήτηση των συνόρων που είχαν επιβληθεί με τη Συνθήκη του Καρς.
Με πολύ δειλά βήματα κάποιες κυβερνήσεις και κοινοβούλια αρχίζουν να ασχολούνται με το ζήτημα και να προβαίνουν σε διάφορες μορφές αναγνώρισης της Γενοκτονίας και θεσμοθέτησης της 24ης Απριλίου ως ημέρας της μαύρης επετείου. Πολλοί ήταν οι ήρωες της αρμενικής διασποράς που αυτοκτόνησαν ή και αυτοπυρπολήθηκαν σε διάφορα σημεία του πλανήτη – ακόμη και μέσα στην ίδια την Τουρκία – για να φέρουν στην επιφάνεια τα δίκαια αιτήματα του αρμενικού λαού.
Σε κάθε χώρα δημιουργήθηκαν οργανώσεις, όπως η Αρμενική Εθνική Επιτροπή που αναλάμβανε το συντονισμό της δράσης τής κάθε αρμενικής κοινότητας σε κάθε χώρα και ασκούσε πιέσεις στην τοπική κυβέρνηση. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, η Αρμενική Εθνική Επιτροπή τής Αμερικής πρωταγωνίστησε και σε θέματα που αφορούν τον Ελληνισμό, όπως το Κυπριακό και το Μακεδονικό.
Ασφαλώς, η υπόθεση και οι προσπάθειες αναγνώρισης της Γενοκτονίας και ανάδειξης του Αρμενικού ζητήματος διαφοροποιούνται με την ανεξαρτητοποίηση της Αρμενίας, το 1991. Η συμμετοχή της ως κρατικής οντότητας σε όλους τους διεθνείς θεσμούς καλύπτει το κενό που υπήρχε από το 1920, καθώς η Σοβιετική Αρμενία δεν είχε τη δυνατότητα να ασκεί αυτόνομη εξωτερική πολιτική.
Η ανεξάρτητη Αρμενία – παρά τις αρχικές οικονομικές δυσκολίες και τον αποκλεισμό της από Τουρκία και Αζερμπαϊτζάν – μπόρεσε να ασκήσει μια ισορροπημένη εξωτερική πολιτική ανάμεσα σε Ρωσία και Η.Π.Α., με σταθερούς φίλους τόσο στην Ε.Ε., όσο και σε χώρες της Μέσης Ανατολής.
Μέχρι το 2015, 25 χώρες έχουν αναγνωρίσει τη Γενοκτονία των Αρμενίων, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα αλλά και διεθνείς οργανισμοί, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο), το Συμβούλιο της Ευρώπης και η Κοινή Αγορά του Νότου (Mercosur).
Μόλις το 2015 η Γερμανία υπαναχώρησε από τη σταθερή μέχρι τώρα άρνησή της να χρησιμοποιήσει τον όρο «γενοκτονία» για την εξόντωση των Αρμενίων. «Η σφαγή των Αρμενίων πριν από 100 χρόνια υπήρξε γενοκτονία, το κλασικό παράδειγμα εθνοκάθαρσης, μαζικής καταστροφής και απέλασης», δήλωσε ο πρόεδρος της Γερμανίας Γιοακίμ Γκάουκ, κατά την διάρκεια επιμνημόσυνης δέησης που έγινε στο Βερολίνο στις 23 Απριλίου 2015.
Κυρίες και κύριοι,
Τότε, δεν μπορούσαμε να αποτρέψουμε τη Γενοκτονία. Σήμερα όμως μπορούμε να σταματήσουμε την πολιτική της λήθης. Σήμερα, μπορούμε να διασφαλίσουμε την αποκατάσταση της Δικαιοσύνης.
Η Γενοκτονία των Αρμενίων, όπως κάθε γενοκτονία, δεν αφορά μόνο έναν λαό, αλλά ολόκληρη την ανθρωπότητα, είναι έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Και είναι χρέος όλων μας να μην επιτρέψουμε ποτέ να επαναληφθούν παρόμοια εγκλήματα. Αυτό μπορούμε να το καταφέρουμε μόνο αν διατηρήσουμε ζωντανή, από γενιά σε γενιά, τη μνήμη των εγκλημάτων αυτών που αμαύρωσαν την ιστορία. Διότι η λήθη μπορεί να αποβεί τόσο μοιραία, όσο τα ίδια τα επαχθή αυτά εγκλήματα.
Αυτό που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας είναι ότι η Γενοκτονία των Αρμενίων δεν είναι μια ιστορία, αλλά ενάμιση εκατομμύριο ξεχωριστές ιστορίες. Δεν είναι η ιστορία μας δολοφονίας που τελείωσε το 1918, αλλά κάθε φορά που κάποιος, άμεσα ή έμμεσα, αρνείται τη Γενοκτονία δολοφονεί ξανά και ξανά κάθε έναν από το ενάμιση εκατομμύρια άντρες, γυναίκες και παιδιά.
Κυρίες και κύριοι,
Όπως δήλωσε ο πρόεδρος τη χώρας Σερζ Σαρκισιάν ενάμιση εκατομμύριο μέλη της αρμενικής κοινότητας «σκοτώθηκαν μόνο και μόνο επειδή ήταν Αρμένιοι». Δυστυχώς, παρόμοιες νοοτροπίες εξακολουθούν να έχουν ρίζες στη σύγχρονη κοινωνία μας. Γι’ αυτό, αν δεν θέλουμε να ανθίσουν και πάλι, θα πρέπει να τα ξεριζώσουμε.
Πρέπει να εξαλείψουμε τα αίτια που τις προκαλούν.
Να υποστηρίξουμε το δικαίωμα στη διαφορετικότητα στο πλαίσιο μιας ανεκτικής και ανοικτής κοινωνίας.
Μόνον έτσι μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι δεν θα ξαναζήσουμε εμείς ή τα παιδιά μας ανάλογες μελανές και αποφράδες σελίδες της ιστορίας.
Σας ευχαριστώ.

Κυρίες και Κύριοι,

Η σπίθα του ξεσηκωμού άναψε σαν σήμερα 17 Μαρτίου του 1821 σε αυτόν ακριβώς το χώρο που βρισκόμαστε. Η επέτειος έχει πολλά να διδάξει και στις γενιές που ζουν και στις γενιές που θα έρθουν.
Ξανανοίγουμε σήμερα το μεγάλο κεφάλαιο της ιστορίας του ελληνικού έθνους, για να ξαναθυμηθούμε τα γεγονότα, να προβληματιστούμε, να παραδειγματιστούμε, να αντλήσουμε διδάγματα και να δούμε το μέλλον με αισιοδοξία.
Για να μιλήσουμε για τη συνέχεια της ελληνικής παράδοσης, τον απαράμιλλο ηρωισμό των προγόνων μας, να μιλήσουμε για ήθος υψηλό και εθνική έξαρση, για ενότητα και μεγαλείο, για αξίες και ιδέες. Αξίες όπως αυτές της ελευθερίας, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της φιλοπατρίας, της ευθύνης απέναντι στις τύχες του έθνους.

Κυρίες και Κύριοι,

Η ιστορική μνήμη αποτελεί μια από τις βασικές συνιστώσες της εθνικής αυτογνωσίας.
Γιατί πέραν των άλλων, βοηθάει ένα έθνος να εξάγει χρήσιμα συμπεράσματα για το παρόν και το μέλλον του.
Συμπεράσματα από τα επιτεύγματά του, αλλά και από τα λάθη του.
Από τις μεγάλες στιγμές του, αλλά και από τις αποφράδες μέρες του.

Κυρίες και Κύριοι,

Σε μια εποχή πολύμορφης κρίσης για την πατρίδα μας, η αναδρομή στις πηγές της ζώσας ιστορικής παράδοσης του Ελληνισμού, μπορεί να λειτουργήσει λυτρωτικά.

Πολύ περισσότερο, μάλιστα, που όπως σημειώνει ένας μεγάλος Λάκωνας, ένας μεγάλος Έλληνας, ο Ιωάννης Ν. Θεοδωρακόπουλος:
«η ελληνική παράδοση δεν είναι μια “θεωρία” περί έθνους, δεν είναι δόγμα αφηρημένο και ενσφηνωμένο με βία στο κεφάλι των ανθρώπων, αλλά μια ενδόμυχη βίωση που έρχεται αβίαστα σε ενέργεια και γίνεται πράξη».
Ενώ, όπως ο ίδιος επίσης υπογραμμίζει, συμπυκνώνοντας την πεμπτουσία της Ελληνικής παράδοσης:
«Τα μέτρα των πραγμάτων ήσαν πάντοτε διά τους Έλληνες δυο, το πνεύμα της ελευθερίας και ο Θεός.
Η ιδέα του ανθρώπου και η ιδέα του Θεού ήσαν οι μεγάλες αξίες της ζωής των. Έτσι εδημιούργησαν το καλλιτέχνημα της ελληνικής ελευθερίας. Όλα τ’ άλλα ήσαν γι’ αυτούς πράγματα δεύτερα».

Κυρίες και Κύριοι,

Διαχρονικά, η πίστη στην ελευθερία του ανθρώπου και τον Θεό, αποτελούν τα κυρίαρχα γνωρίσματα της ιστορικής αναδρομής του Ελληνισμού ανά τους αιώνες.

Αποτέλεσαν και το αδιάσπαστο δίπολο που τροφοδότησε και έδωσε νόημα στην κορυφαία στιγμή του νέου Ελληνισμού, την Επανάσταση του 1821.
Τότε, μια χούφτα Έλληνες, με τη δύναμη της πίστης τους, συντρίβοντας τα όρια, τους περιορισμούς και τους συσχετισμούς της δύναμης, όρθωσαν το ανάστημά τους στην Οθωμανική αυτοκρατορία.
«για να φύγουν την σκλαβίαν,
και να βρουν ελευθερίαν,
που την έχουν πατρική»,
γιατί:
«Έλληνες και τυραννία,
δεν ηκούστηκε ποτέ»,
όπως διαλαλούσε προφητικά και ταυτόχρονα εγερτήρια, μέσα από τον «Θούριό» του, ο Ρήγας Φεραίος.

Κυρίες και Κύριοι,

Αν ισχύει αυτό που ένας μεγάλος της σύγχρονης Γαλλικής λογοτεχνίας και διανόησης, ο Αλμπέρ Καμύ έλεγε, ότι το «να ζεις σημαίνει να μην υποτάσσεσαι», δεν είναι τυχαίο ότι πρωτοπόρα στον αγώνα για την ανάκτηση της Ελληνικής Ελευθερίας, το 1821, υπήρξε η Μάνη.

Γιατί, εδώ στη Μάνη, αυτό είναι κοινό βίωμα και διαχρονικός κανόνας ζωής.
Τρόπος ατομικής συμπεριφοράς και συλλογικής στάσης.
Άλλωστε, ακριβώς γι’ αυτό η Μάνη έμεινε αδούλωτη στα τετρακόσια χρόνια της σκλαβιάς.
Γιατί σ’ αυτή τη γη, δεν μπορούσε να ριζώσει η υποταγή.
Επειδή η Μάνη είναι ελεύθερη, γιατί είναι αυθεντική.
Είναι ανυπότακτη γιατί είναι γνήσια.
Επειδή οι άνθρωποί της είναι ατίθασοι, γιατί όπως οι ποιητές, δεν λογοδοτούν στη συγκυρία και τη σκοπιμότητα, αλλά στην ιστορία, ως βιωμένη ελευθερία, και στο Θεό.
Και με οδηγό τους στην πίστη στην ελευθερία και στο Θεό, ξεκίνησαν αυτό που αρχικά θεωρήθηκε αψηφισιά.
Στην πορεία, αποκλήθηκε απονενοημένο διάβημα.
Και στο τέλος, αναγνωρίστηκε ως θαύμα.
Την Ελληνική Παλιγγενεσία.
Την επιστροφή του έθνους των Ελλήνων στο φως της ιστορίας.
Μετά από τετρακόσια χρόνια παραμονής στο σκοτάδι της σκλαβιάς.

Στην αδούλωτη και ηρωική Μάνη, που έμεινε πάντα ελεύθερη, βρίσκει κανείς τη συνέχεια απ’ την αρχαία Ελλάδα, γι’ αυτό και οι Μανιάτες στην εποχή της επανάστασης, θεωρούσαν τους εαυτούς τους απογόνους των αρχαίων Σπαρτιάτων.

Κυρίες και Κύριοι,

Τα ιστορικά γεγονότα εκείνης της περιόδου έχουν και σήμερα, προπάντων σήμερα, τη σημασία τους.
Την αυταπόδεικτη διδακτική και παραδειγματική αξία τους.
Τότε, στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, στο διεθνές περιβάλλον, δέσποζαν οι Ευρωπαϊκές δυνάμεις.
Και στην Ευρώπη, κυριαρχούσαν οι αντιλήψεις της «Ιεράς Συμμαχίας».
Που αντιμετώπιζαν με επιφύλαξη, καχυποψία, και εχθρική διάθεση κάθε σκίρτημα ελευθερίας των ευρωπαϊκών λαών.
Κάθε απόπειρα εθνικής χειραφέτησης.
Οτιδήποτε θα μπορούσε να θέσει υπό αμφισβήτηση το διαμορφωμένο, status quo της εποχής, εκλαμβανόταν ως ύποπτο και καταπνιγόταν στη γένεσή του.
Μέσα σε αυτό κλίμα, το 1814, ιδρύθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας η «Φιλική Εταιρεία».
Έργο μιας δράκας ψυχωμένων Ελλήνων στην αρχή, μέσα από πολύμοχθες προσπάθειες και επώδυνες θυσίες, κατόρθωσε σύντομα να εξαπλωθεί απ’ άκρου σε άκρον της σκλαβωμένης Ελληνικής πατρίδας.
Σημείο καμπής στην ανάπτυξή της, υπήρξε η ανάληψη της ηγεσίας της, στις 12 Απριλίου 1820, από τον Στρατηγό και Υπασπιστή του Τσάρου της Ρωσίας, Αλέξανδρο Υψηλάντη.

Ως Γενικός Επίτροπος της Αρχής, της Φιλικής Εταιρείας δηλαδή, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης έθεσε ως άμεση προτεραιότητά του την ταχεία προετοιμασία του Αγώνα.
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κατέστρωσε ο ίδιος το λεπτομερές σχέδιο της Ελληνικής Επανάστασης.
Δίνοντάς του την ονομασία «Σχέδιον Γενικόν».
Το σχέδιο του Υψηλάντη προέβλεπε την έναρξη του Ξεσηκωμού από την Πελοπόννησο.
Προέβλεπε την έναρξη του Ξεσηκωμού από τη Μάνη.

Κυρίες και Κύριοι,

Η επιλογή της Μάνης για την έναρξη του Ξεσηκωμού, ήταν μια απόφαση καλά μελετημένη.
Γιατί, όπως σημειώνει ο Σπυρίδων Τρικούπης στην «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως»:
«ούτε Αρχή Τουρκική, ούτε κατοίκους Τούρκους είχε ποτέ η Μάνη∙ Απολάμβανε πλήρους αυτονομίας και εθεωρείτο ο τόπος για τα πλεονεκτήματά του πολεμικό κέντρο της Πελοποννήσου∙ Και στους Μανιάτες προσέβλεπαν οι υπόλοιποι Πελοποννήσιοι για τη φήμη και την ανδρεία τους.

Γι’ αυτό, λοιπόν, επιλέχθηκε η Μάνη, για να ξεκινήσει από εδώ η Αναγέννηση του Γένους.
Γιατί εδώ, όπως έλεγε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, βρισκόταν η «Φρουρά του Μαρμαρωμένου Βασιλιά».
Εδώ, ήταν η ακίβδηλη κιβωτός της Ελληνικής Ελευθερίας.

Σε αντίθεση με το σύνολο των σημαιών και των λαβάρων που χρησιμοποιήθηκαν το 1821 σε άλλες περιοχές της χώρας και έγραφαν «Ελευθερία ή Θάνατος» το λάβαρο της Μάνης γράφει: «Νίκη ή Θάνατος- ή ταν ή επί τας», γιατί εδώ η ελευθερία ήταν δεδομένη, το ζητούμενο ήταν η νίκη για να ελευθερωθούν οι υπόλοιποι Έλληνες.

Οι Μανιάτες δεν είναι τοπικιστές, αν ήταν δεν θα ξεσηκώνονταν. Γιατί την ελευθερία τους την είχαν ήδη αποκτήσει με τους συνεχείς αγώνες τους. Οι Μανιάτες πάντα ένιωθαν και νιώθουν χρέος τους ιερό να προστρέξουν σε βοήθεια των αδελφών τους και της πατρίδας. Και η σημερινή μέρα είναι για μας ημέρα μνήμης της επανάστασης των Ελλήνων έτσι όπως βιώθηκε εδώ τότε, εκείνες τις αλησμόνητες ημέρες.

Κυρίες και Κύριοι,

Οι Μανιάτες μπήκαν στη φωτιά του Μεγάλου Αγώνα σαν «έτοιμοι από καιρό».
Από το 1815, το αξίωμα του Διοικητή, του Μπέη της Μάνης, είχε αναλάβει ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης.
Ένας μεγάλος Έλληνας, που συνδύαζε τη γενναιότητα με τη σωφροσύνη.
Άνθρωπος ενάρετος και πολεμιστής ανδρείος.
Που το 1818, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και έκτοτε, δεν εφείσθη προσπαθειών και θυσιών για να βοηθήσει να’ ρθει η «Μεγάλη Μέρα».
Κομβικής σημασίας εξέλιξη για τα όσα ακολούθησαν υπήρξε και η συμφιλίωση, στο τέλος του 1818, των σημαντικότερων αρχικαπετάνιων της Μάνης.
Στην οποία, συνέβαλε τα μέγιστα ο Φιλικός και στενός συνεργάτης του Ρήγα, Χριστόφορος Περραιβός.
Έτσι, οι Μαυρομιχαλαίοι που κυριαρχούσαν στην Τσίμοβα, οι Γρηγοράκηδες που διαφέντευαν στο Μαραθωνήσι, και οι Τρουπάκηδες που δέσποζαν στην Σκαρδαμούλα, ορκίστηκαν: «Να βασιλεύει στο εξής εν όψει του Αγώνος διά την ελευθερίαν, μία σύμπνοια, μία θέλησις, ένα σώμα, μία ψυχή, διά την κοινήν της Πατρίδος ωφέλειαν».
Και τήρησαν στο ακέραιο τον όρκο τους.
Όταν ο Παπαφλέσσας, μετά τη σύσκεψη του Ισμαηλίου, στάλθηκε από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στην κυρίως Ελλάδα για να συντονίσει την έναρξη του Αγώνα, εκείνος που έστερξε πρώτος στο μήνυμά του ήταν ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης.

Κυρίες και Κύριοι,

Στις 12 Μαρτίου 1821, έφτασαν τα νέα για την πρόωρη έναρξη της Επανάστασης από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες.
Ο κύβος είχε πια ριφθεί.
Στις 15 Μαρτίου 1821, συγκλήθηκε στο Μαραθωνήσι πολεμικό συμβούλιο των Μανιατών οπλαρχηγών.
Και λήφθηκε η Μεγάλη Απόφαση.

Έτσι, στις 17 Μαρτίου 1821, εδώ στη Τσίμοβα, μπροστά στον Ιερό Ναό των Ταξιαρχών, οι Μανιάτες σήκωσαν την επαναστατική σημαία.
Φτιαγμένη από λευκό ύφασμα με γαλάζιο σταυρό στο κέντρο.
Η σημαία ευλογήθηκε από τους ιερείς.
Και όλοι μαζί οι οπλαρχηγοί, μαζί με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, ορκίστηκαν ότι θα αγωνιστούν ενωμένοι για την Ελευθερία του Έθνους:
«Ορκίζομαι, εις το όνομα του Παντοδύναμου Θεού, εις το όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και της Αγίας Τριάδος, να χύσω και την υστέραν ρανίδα του αίματός μου, υπέρ πίστεως και πατρίδος.
Ορκίζομαι, να μη βλέψω εις τα όπισθεν εάν δεν αποδιώξω τον εχθρόν της Πατρίδος και της Θρησκείας μου.
Ορκίζομαι “Ταν ή Επί Τας” και “Νίκη ή Θάνατος” υπέρ Πίστεως και Πατρίδος».

Κυρίες και Κύριοι,

Μετά την ορκωμοσία και τη συγκρότηση των δυνάμεών τους, οι ενωμένες δυνάμεις των Μανιατών εξόρμησαν προς δυο κατευθύνσεις.

Η πρώτη ομάδα με τους αρχηγούς της Ανατολικής Μάνης, υπό τους Γρηγοράκηδες, προς τη Μονεμβασιά και τον Μυστρά, το απόγευμα του Σαββάτου 19 Μαρτίου 1821.

Η δεύτερη ομάδα με τους αρχηγούς της Δυτικής Μάνης, υπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, προς την Καλαμάτα.

Στις 23 Μαρτίου ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης μαζί με τον Κολοκοτρώνη, τον Παπαφλέσσα και τον Νικηταρά και δύναμη 2.000 Μανιατών κατέλαβαν την Καλαμάτα.
Ελευθέρωσαν την πόλη και συνέλαβαν τον Σουλεϊμάν Αγά και τη φρουρά του.
Στις 25 Μαρτίου, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, μαζί με άλλους δώδεκα προεστούς, συνέστησε στην Καλαμάτα τη Μεσσηνιακή Γερουσία.
Την πρώτη διοικητική οργάνωση των επαναστατημένων Ελλήνων.
Η οποία έστειλε την επαναστατική προκήρυξή της στις αυλές της Ευρώπης, με την υπογραφή του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη ως «Αρχιστρατήγου των Σπαρτιατικών Δυνάμεων».

Έλεγε μεταξύ των άλλων η προκήρυξη αυτή:

«Εν ενί λόγω απεφασίσαμεν, ή να ελευθερωθώμεν ή να αποθάνωμεν. Διό και παρακαλούμεν την συνδρομήν όλων των εξευγενισμένων ευρωπαϊκών εθνών, ώστε να δυνηθώμεν να φθάσωμεν εις τον ιερόν και δίκαιον σκοπόν μας και να λάβωμεν τα δίκαιά μας και να αναστήσωμεν το ταλαιπωρημένον ελληνικόν γένος μας. Δικαίω τω λόγω η μήτηρ μας Ελλάς εκ της οποίας και σεις εφωτίσθητε, απαιτεί όσον τάχιστα την φιλάνθρωπον συνδρομήν σας, διά την οποίαν και ημείς θέλωμεν δείξει εν καιρώ πραγματικώς την ευγνωμοσύνην μας».

Κυρίες και Κύριοι,

Άργησε τότε η Ευρώπη να εισακούσει τις εκκλήσεις των Ελλήνων.
Με τον ηρωϊσμό και την ανδρεία τους, ωστόσο, οι επαναστάτες της Μάνης σφράγισαν ανεξίτηλα το Ελληνικό διαβατήριο προς τον κόσμο της Ελευθερίας.
Επιβεβαίωσαν ξανά την αδιάσπαστη αλυσίδα της Ελληνικής ιστορίας.
Εμπνέοντας τον εθνικό μας ποιητή, τον Διονύσιο Σολωμό, να γράψει στον Ύμνο προς την Ελευθερία:

«Ω, τριακόσιοι σηκωθείτε και ξανάρθετε σε μας,
τα παιδιά σας θε να δείτε πόσο μοιάζουνε με σας».

Συγκινητική, αλλά και υπόδειγμα ήθους και η πατριωτισμού η πολιτική διαθήκη του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη:
«Ευτυχής και μακάριος όστις έλαβε την τύχη να είναι υιός σου, ευδαίμων όστις πιστός εξεπλήρωσε το οφειλόμενον χρέος προς σε Πατρίς μου».

Κληρονόμοι αυτής της πολιτικής διαθήκης είναι οι Μανιάτες των επομένων γενεών. Γι’ αυτό ο κατάλογος με τους ήρωες που θυσιάστηκαν κατά καιρούς για την πατρίδα έχει αμέτρητα μανιάτικά ονόματα. Τελευταία εξ αυτών ο Λοχαγός Σταυριανάκος που έπεσε στην Κύπρο και ο Αντιπλοίαρχος Βλαχάκος που έπεσε στον ακήρυχτο πόλεμο του Αιγαίου.

Το όνομα της Μάνης έγινε συνώνυμο με αυτό της τόλμης, της ελευθερίας, της παληκαροσύνης.

Κύριες και Κύριοι,

Το ΄21 υπήρξε για το έθνος μας ένα σταθμικό ορόσημο.
Ήταν μια έμπρακτη διδαχή ελευθερίας και πίστης στο Θεό, από τη μεριά των σκλαβωμένων Ελλήνων, προς ολόκληρη την Ανθρωπότητα.

Ήταν μια έμπρακτη διακήρυξη των Ελλήνων προς την Οικουμένη, ότι η δύναμη της ψυχής και των ιδεών μπορεί να συντρίψει τη γυμνή επίδειξη ισχύος της ποσότητας.

Ο ανθρωπισμός του ΄21 είναι κατάσταση ψυχής, άμεσο λαϊκό βίωμα, που έρχεται εις φως με τη λιτότητα του ηθικού παραδείγματος και με την απλότητα του λόγου. Δεν είναι η “φώτιση” που ήρθε τον καιρόν εκείνον απ’ έξω, αλλά είναι το ιλαρό φως της παράδοσης, εκείνο που γεννάει και στηρίζει όλο το κίνημα του ΄21».
Αυτή είναι η παρακαταθήκη του ΄21 σήμερα σε εμάς.
Αυτή είναι η συμβολή του, σήμερα, στην εθνική μας αυτογνωσία.
Ας την κρατήσουμε.
Ας την αξιοποιήσουμε.

Γι’ αυτό και σήμερα και κάθε χρόνο την ίδια τούτη μέρα στεκόμαστε με σεβασμό στη μνήμη των αγωνιστών φρονηματιζόμαστε και αντλούμε από την θυσία τους διδάγματα και για το παρόν και για το μέλλον, γι’ αυτό και είμαστε αισιόδοξοι καθώς αντικρίζουμε τους μαθητές και τις μαθήτριες, περήφανους βρακοφόρους Μανιάτες και δρεπανηφόρες Μανιάτισσες να συνεχίζουν την αδιάκοπη ενότητα της ιστορικής μανιάτικης κληρονομιάς.

Διότι και σήμερα η πατρίδα κινδυνεύει. Όχι από τα όπλα και την ξένη επιβουλή. Αλλά από μια βαθιά και πρωτοφανή κρίση. Μια κρίση πολιτική, κρίση οικονομική, κρίση κοινωνική, που δεν πρέπει όμως να μετατραπεί σε κρίση αξιών. Που δεν πρέπει να μας οδηγήσει σε έκπτωση των αξιών, που μας οδήγησαν στην Ελευθερία και με τις οποίες πορευτήκαμε τους αιώνες ζωής της Ανεξάρτητης Ελλάδας.

Τέτοιες αξίες και τέτοιες ιδέες δεν είναι δυνατόν να σβήσουν. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε να σβήσουν ποτέ, στον τόπο που τις γέννησε.

Γι’ αυτό κοιτώ στα μάτια τους λειτουργούς της εκπαίδευσης, τους συναδέλφους, δασκάλους και καθηγητές. Αλλά και τους μεγαλύτερους δασκάλους, τους γονιούς.

Αυτές τις αξίες έχουμε χρέος να μεταλαμπαδεύσουμε στις επόμενες γενιές, στα παιδιά μας, μαζί με τη γνώση και την εμπειρία ζωής.

Αυτές τις αξίες που κληρονομήσαμε από τους γονείς και τους παππούδες μας είναι το σημαντικότερο όπλο απέναντι σε κάθε εχθρό, σε κάθε κρίση.

Ως Αναπληρωτής Υπουργός Παιδείας και ως άνθρωπος που υπηρέτησε την εκπαίδευση σε όλη του τη ζωή γνωρίζω καλά τη δύναμη της γνώσης, αλλά και την ευθύνη που έχουμε απέναντι στην πατρίδα.

Και αυτός είναι ο σημαντικότερος αγώνας που ανοίγεται για την πατρίδα μας. Έναν αγώνα που πρέπει να δώσουμε όλοι μαζί, ενωμένοι και ισχυροί. Για να ξαναπάρουμε την πατρίδα στα χέρια μας, να την χτίσουμε από την αρχή, γιατί έχουμε ευθύνη απέναντι στους προγόνους μας, στην ιστορία μας, στις αξίες μας και τον πολιτισμό μας, στην παράδοσή μας να μην παραδώσουμε λιγότερα στις ερχόμενες γενιές, από όσα μας κληροδότησαν οι προγονοί μας.

Σε λίγα χρόνια γιορτάζουμε διακόσια χρόνια από την ελληνική επανάσταση, την αφετηρία του Νεοελληνικού κράτους. Ας είναι το 2021 ορόσημο μιας άλλης Ελλάδας, μιας Ελλάδας όπως την οραματίστηκαν αυτοί που έχυσαν ποτάμια αίμα για να κατακτήσουν την ελευθερία. Μιας Ελλάδας δυνατής, φωτεινής, δημιουργικής, ελπιδοφόρας.

Και απευθύνομαι σε σας, στους Μανιάτες που έχετε διδαχθεί.

Ας βάλουμε στόχο την Εθνική μας Αναγέννηση.
Το χρωστάμε στους προγόνους μας, το χρωστάμε στα παιδιά μας.
Μπορούμε και θα το κάνουμε.
Η ιστορική Μάνη μας έδειξε το δρόμο.

Σας Ευχαριστώ.